Amerykanie traktują je jako oddalony od macierzy kawałek wypoczynkowego raju, zaś turyści z całego świata chętnie odwiedzają złociste plaże i oddają się surfowaniu. Hawaje, bo o nich mowa, to 50. stan USA, gdzie pogoda nigdy nie zawodzi. Miejsce bardzo znane, wielokrotnie filmowane i utożsamiane z relaksem i luzem. Niewielu zdaje sobie jednak sprawę z tego, że za tą powierzchowną i komercyjną fasadą kryje się dramat walczącej o przetrwanie kultury i utraconej niepodległości.

Archipelag wysp hawajskich wyznacza północno-wschodnią granicę Polinezji. Samo słowo „Polinezja” oznacza w tłumaczeniu „wiele wysp”, tak więc nie dziwi fakt, że Hawaje to ogrom wysp, wysepek i szkierów, z których tylko 8 jest zamieszkanych. Jest to najbardziej na południe wysunięty stan USA oraz jedyny, który położony jest wyłącznie na wyspach. Miejsce wzbudza mieszane uczucia przede wszystkim ze względu na swoją odrębność etniczną. Hawajczycy to Polinezyjczycy, jednak liczną grupę mieszkańców stanowią także Azjaci – Japończycy, Koreańczycy i Wietamczycy. Oczywiście nie brakuje również napływowej ludności amerykańskiej, która porzuciła „mainland” na rzecz spokojniejszego życia w tropikach. W przeciwieństwie do kontynentalnej części USA na hawajskich ulicach próżno szukać Latynosów i Afroamerykanów.

Aż trudno uwierzyć, że jeszcze w XIX wieku Hawaje, a dokładnie Królestwo Hawajów było niezależnym państwem, a także jedynym oprócz Teksasu stanem USA, którego niepodległość została uznana na arenie międzynarodowej. Po prawie stuletnich rządach monarchii, ostatnia zasiadająca na hawajskim tronie królowa została obalona i nastały krótkotrwałe rządy demokratyczne, zaś państwo przekształcono w Republikę Hawajów. Spięcia pomiędzy rojalistami i ówczesnym rządem wykorzystały Stany Zjednoczone i tym samym Hawaje zostały w 1959 inkorporowane w skład USA jako ostatni (po Alasce) – 50 stan. Wyspy są doskonałym przykładem tego, w jaki sposób rewolucja kulturowa może doprowadzić do doszczętnego zniszczenia kultury lokalnej, bynajmniej bez stosowania przemocy czy sił zbrojnych. American dream w warunkach międzyzwrotnikowych ograniczył się nie tylko do wprowadzenia typowej dla „mainlandu” infrastruktury drogowej, rozwiązań architektoniczno-urbanistycznych oraz przekształcenia archipelagu w bazę turystyczno- rekreacyjną dla zblazowanych i mało zainteresowanych czymkolwiek poza plażą i drinkami amerykańskich turystów, których jest tam oczywiście najwięcej. Najbardziej tragiczna w skutkach okazała się być rewolucja na płaszczyźnie językowej. Język hawajski jest na wymarciu i jego powszechne użycie ogranicza się do stricte turystycznych zwrotów takich jak wieloznaczne „aloha” (cześć, witaj, do zobaczenia, miłość) lub „mahalo” (dziękuję) oraz banalnych sloganów w stylu „Hawai’i ohana” (Hawaje – moja rodzina/ojczyzna). Aktualnie 90% mieszkańców urodzonych i wychowanych na Hawajach w ogóle nie zna języka hawajskiego, zaś liczba osób, dla których hawajski jest pierwszym językiem, ogranicza się do garsteczki tubylców zamieszkujących 1,2 milionowy archipelag. Co prawda podjęta została próba reaktywacji języka hawajskiego, a dorośli zachęcani są do uczestnictwa w darmowych kursach językowych. Jednak aktywność zawodowa oraz upał skutecznie rozleniwiają miejscowych i zniechęcają do nauki języka. Ostatni bastion autentycznej hawajskiej kultury stanowi niewielka wyspa Niihau, zamieszkana przez około 140 osób, chroniona przed najazdem turystów przepustkami, zaproszeniami oraz wysokimi kosztami lotów helikopterem. Niihau to jedyne miejsce na Hawajach, gdzie powszechnie używanym językiem jest hawajski, zaś tradycyjne pieśni i tańce hula oraz sztuka lei (robienia girland z kwiatów) są wciąż autentyczne i nie mają komercyjnego charakteru.

Przynależność do USA wiązała się również z pojawieniem się na Hawajach fast foodów, które sprowadziły na Polinezyjczyków plagę otyłości. Warto zauważyć, iż obecnie coś takiego jak „kuchnia hawajska” nie istnieje, zaś jej namiastki, promowane w barach chociażby jako danie o chwytliwej nazwie „loco moco” to nic innego jak otłuszczony do granic możliwości burger ze smażonym jajkiem. Sytuacja kulturowa Hawajów skłania do refleksji nad sytuacją w Polsce i Europie w ogóle, a także pokazuje, na ile zgubne jest/może okazać się polskie zapatrzenie za zachód tudzież kopiowanie tak naprawdę obcych wzorców zachowań wtłaczanych kulturowo poprzez takie kanały jak media czy muzyka.

Wracając jednak do Hawajów... Pierwsze cztery dni spędziłam w stolicy archipelagu – Honolulu. Miasto znajduje się na wyspie Oahu i zamieszkuje je około 400 000 ludzi. Jest to typowe amerykańskie średnio-duże miasto z centrami handlowymi, imponującym skylinem oraz lansującymi się wszędzie turystami. Cztery dni w Honolulu to zdecydowanie ZA DUŻO, o ile ktoś nie jest specjalnym fanem hałasu i tłumów. Miasto jest bardzo głośne, na ulicach panuje duży ruch, a liczne knajpy aż huczą od beatów mainstreamowej muzyki. W Honolulu znajduje się też znana na świecie plaża Waikiki (ciekawostka: akcent na pierwszej sylabie! Tak więc poprawna wymowa to: Waí – ki – ki). Waikiki nie dość, że rozczarowuje rozmiarem, to przyprawia o mdłości tłumami plażowiczów, z których zdecydowaną większość stanowi grupa początkujących surferów. Pomimo iż centrum Honolulu aspiruje do miana LA Polinezji, przedmieściom bliżej do faweli Rio. Szczególnie razi ilość poplątanych kabli i przewodów elektrycznych, więc łatwo odnieść wrażenie, że na każdym słupie wysokiego napięcia znajduje się węzeł gordyjski.