Kosowo z pewnością nie jest nową mekką turystyczną, zaś dynamiczna sytuacja w regionie skutecznie trzyma turystów na dystans. Jednak wizyta w tej części Europy nasunęła mi wiele pytań, głównie dotyczących granic państwowych i ich zmian w przyszłości. Do dziś pamiętam, że w 2008 roku nie rozumiałam przesłanek dla powstania Kosowa. Przecież mieszkańcy Kosowa to nie żadni „Kosowianie”, tylko kosowscy Albańczycy. Albańczycy natomiast mają swoje odrębne państwo, więc nie widziałam żadnych podstaw do niepodległości Kosowa. Co ciekawe rozmawiając z przypadkowymi osobami w Kosowie, każda z nich utożsamiała się z Albanią i Albańczykami. Przejawia się to nawet w tak błahej formie, jaką są turystyczne pamiątki. Na wielu z nich widnieje mapa Kosowa, której kontury wypełnione są flagą Albanii! Wywoływało to moje oburzenie, gdyż odnosiłam wrażenie, że mieszkańcy Kosowa nie wykorzystują swojej niepodległości ani jej jakoś specjalnie nie przeżywają. Wreszcie doszłam do wniosku, że Kosowo za nic ma niepodległość! Celem Kosowa nie jest bycie niezależnym państwem, tylko państwem niezależnym od Serbii. Mieszkańcy Kosowa muszą więc póki co odgrywać całą tę niepodległościową komedię, by następnie mogły spokojnie przyłączyć się do Albanii. Nie bez znaczenia jest tu również koncepcja Wielkiej Albanii, która zakłada powiększenie Albanii o Kosowo, południową część Czarnogóry, zachodnią Macedonię i północno-zachodni kraniec Grecji.

Jednak pozostaje jeszcze kwestia organizacyjna, mianowicie: w jaki sposób najbiedniejszy kraj Europy, miałby realizować tak odważną polityczną koncepcję ekspansji narodowej? Odpowiedzią z pewnością może być czynnik demograficzny. Albańska populacja na wszystkich wymienionych terenach rośnie z każdym rokiem. Albańczycy mieszkający poza Albanią, nie tracą swojej tożsamości narodowej, mają liczne rodziny, tak że w ciągu kilku pokoleń staną się znaczącą większością na zasiedlanych obszarach. Istotnym czynnikiem współodpowiedzialnym za taki status quo jest bez wątpienia religia, dlatego w tym miejscu chciałabym wrócić do wątku islamu.

Albania, pomimo iż uchodzi za kraj muzułmański, w rzeczywistości niewiele ma wspólnego z islamskimi republikami, jakie znamy z Bliskiego Wschodu czy Afryki Północnej. Albański dyktator Enver Hodża, rządzący twardą ręką w latach 1944–1985, wyplenił z kraju religijność, chlubiąc się przy tym, iż Albania stała się pierwszą na świecie ateistyczną republiką. Obecnie o Hodży wszyscy chcą jak najszybciej zapomnieć, jednak sekularyzacja kraju jest faktem. Szacuje się, że ok. 70% mieszkańców Albanii jest niewierzących. Zupełnie inaczej wygląda sytuacja w sąsiednim Kosowie. Islam rozkwita tam w najlepsze, co może mieć w przyszłości poważne konsekwencje dla Europy. Uprzedzam, że nie jestem islamofobem, więc nie chcę, by czytelnik oceniał moją gonitwę myśli przez pryzmat uprzedzeń. Staram się jednak obiektywnie ocenić sytuację religijną Kosowa na tle krajów europejskich. Już teraz głośno mówi się o Kosowie jako ognisku zapalnym islamu na Starym Kontynencie. Wśród opinii publicznej pojawiają się ponadto komentarze odnośnie wsparcia dla „niemowlaka Europy” ze strony Bliskiego Wschodu i szejków Zatoki Perskiej. Kto tak naprawdę finansuje wszystkie te ogromne inwestycje – USA czy może jednak Bliski Wschód, który sprytnie stwarza sobie religijne zaplecze na kontynencie?

Wizyta w Kosowie wzbudziła u mnie mieszane odczucia. Pomimo pięknych krajobrazów i przemiłych ludzi w Kosowie czuć wyraźne napięcie. Kocioł kosowski wrze od nacisków ze strony albańskiej, serbskiej i amerykańskiej, a przecież swoje pięć groszy chce tam dorzucić także Unia Europejska. Nie wygląda więc na to, aby sytuacja w regionie uspokoiła się na dobre. Powiem więcej, uważam, że w ciągu jednego pokolenia czekają nas ponowne spięcia na Bałkanach, przesunięcia granic administracyjnych i dalsze konflikty na tle narodowościowo-etnicznym i religijnym, przy czym obawiam się, że punktem zapalnym tej bałkańskiej bomby będzie właśnie Kosowo.