„Drogówka” Wojciecha Smarzowskiego to smutny, gorzki i okrutny emocjonalnie hołd złożony współczesnej technice. Mieliśmy już w kinie co najmniej kilka tak skonstruowanych filmów, które pod płaszczem sensacyjnym czy dramatycznym, przemycały takową admirację. Wspomnieć choćby „Okno na podwórze”, „Powiększenie”, czy „Telefon”, nie zapominając oczywiście o wielu obrazach poświęconych innym drobiazgom służącym obserwowaniu, inwigilacji, szantażowaniu. Wraz z rozwojem techniki i sztuka filmowa próbuje się uporać z tym, co trzymamy w rękach, czym się bawimy, na co wydajemy pieniądze, co służy nam do czynienia dobra, zła, co robi z nas okrutników, co jest w końcu częścią nas. Co nas jeszcze czeka? GPS na przykład?

Nie ma szans, żeby połapać się w reżyserskiej intencji od razu. Smarzowski od pierwszych scen i przez wiele kolejnych zwraca uwagę widza na coś całkiem innego. W zasadzie, wkładając w dłonie bohaterów telefony komórkowe i nie wyjmując ich do końca, ba! nawet dokładając następne, cynicznie odwraca uwagę od tego jakże powszedniego gadżetu.

Oczywiście temat zasugerowany jest tytułem. I tuż po obejrzeniu filmu widz nie jest w stanie komentować, rozmawiać o niczym innym jak o kondycji polskiej drogówki. W policjantów bawi się znana już obsada poprzednich filmów Smarzowskiego. W ostatnim odcinku tetralogii o Polsce, jak zwykle odrobinę przenicowani, pojawiają się w większości ci sami aktorzy. Frazesem byłoby stwierdzenie, że każdy reżyser ma swoich ulubionych artystów, jest do nich przywiązany. Skłonny jestem napisać, że raczej mamy tutaj do czynienia z repetitio, albo uwieńczeniem (na razie oczywiście) wielkości aktorstwa. Być może z drobnym odstępstwem w postaci dyżurnego obecnie amanta polskiego kina, który do swojej wielkości nie przekonał w „Róży”, choć należy być pod wrażeniem jego gry w „Drogówce”. Może nawet i nie to. Jest coś więcej. Reżyser obsadza go w roli negatywnej, z twarzą, od której nie bije blask szlachetności, a aktor wywiązuje się z tego znakomicie, wręcz genialnie, godząc się na zejście ze sceny już w pierwszej części filmu, zaś wcześniej nie aspirując swoją grą do zajęcia pierwszego planu, ustępuje innym.

Wojciech Smarzowski, robiąc kolejne filmy, nie trzyma się konwencji w sensie następujących po sobie etapów historii Polski. Zacząwszy od Polski tuż popeerelowskiej, cofa się o kilkadziesiąt lat, żeby trzecim filmem zrobić jeszcze więcej kroków do tyłu. „Drogówka” z kolei to skok do czasów nam jak najbardziej współczesnych. Ze wszystkimi znanymi nam problemami obyczajowymi, społecznymi, zawodowymi, politycznymi, ekonomicznymi, rodzinnymi, kulturowymi, językowymi i jakimi jeszcze zdołamy sobie tylko wyobrazić. Stąd rzecz jasna w subkulturę drogówki wchodzą z butami sceny z naszego krajowego podwórka, które mogłyby stanowić kanwę tematu takiego samego filmu. Po prostu zmiana płaszczyka. Film w takiej sytuacji miałby tytuł nie „Drogówka” a na przykład: „Parafia”, „Urząd Miasta”, „Z ziemi polskiej do włoskiej”, „Wiejska”. Pamiętamy przecież dwie sceny z tym samym księdzem (jedna to krótkie, acz jakże znaczące, spotkanie w domu publicznym), byłego burmistrza, obecnie alkoholika, zeszmaconego do granic możliwości posła Ferdka Kiepskiego, biznes polsko-włoski w trakcie fellatio, gdy nie dało się nie usłyszeć pochwalnego toastu dla największego współcześnie europejskiego premiera, korupcjogennego erotomana, czyli osławione bunga, bunga!

Film skonstruowany jest tak, że widz dzieli go na dwie części. Pierwsza zapowiada coś w rodzaju paradokumentu. Najpierw interesuje, następnie wzbudza trochę obrzydzenie, bo epatuje wulgaryzmami, typowo polskim stosunkiem do picia alkoholu i seksem na granicy pornografii, potem nudzi, w końcu ma się ochotę wyjść z kina. Gdy pojawia się sygnał tejże ochoty, w filmie następuje diametralny zwrot fabularny. Nie dotyczy to jednak konwencji. A konwencja jest zbudowana, o czym jestem przekonany absolutnie, na niezwykle trafnym odczytaniu przez Smarzowskiego standardów polskiego społeczeństwa. Odczytanych boleśnie. Czy krzywdząco? Przykładów jest mnóstwo. Zanim do tego obrazu widz dorzuci sobie księdza, burmistrza, posła, biznesmenów i burdele, co przecież nie jest niczym nieznanym, bo słuchamy, oglądamy i czytamy o tym w mediach, uderza w nas to, czym jesteśmy, czym byliśmy, co nas otacza. Nie mogę porzucić myśli, na ile reżyser przerysował takie sytuacje? Ile takich scen można jeszcze nakręcić komórką? Czy odpowiednie badania społeczne, socjologiczne pokazałyby spadek takich zachowań? Czy może jesteśmy od lat na tym samym poziomie? Zanim, zatem widz wejdzie w świat medialny, to musi przebrnąć przez świat dotykany własnymi rękoma. I pewnie okaże się, że drogówka bawi się podobnie jak inne zawody. Obściskiwanie się na pracowniczych party. Picie wódy, jako jedynego uznanego alkoholu, do upadłego. Seks, będący jednym ze składników takich imprez. A wyjazd na obstawianie wizyty papieskiej? Czyż nie przypomina to pracowniczych wycieczek?