W numerze 43 tygodnika Polityka z 24 października 2009r. ukazała się wzmianka o adaptacji Rzeczy o mych smutnych dziwkach Gabriela Garcii Marqueza. Tygodnik donosi, że jak zwykle i jakby na czasie zarzuca się producentom filmu promowanie pedofilii, czy też próby rozgrzeszania filmem pedofilii właśnie i dziecięcej prostytucji, o czym niby traktuje książka. Reżyser broni literatury twierdząc, że to opowieść o pierwszej i ostatniej miłości starego człowieka. Ja powiedziałbym więcej. Nie o dziwkach to rzecz i nie o smutnych… Zatem czego ta krótka powieść, raczej opowiadanie, jest metaforą? Pewnie dla każdego z czytelników, czym innym. Pewnie zależy to między innymi od stosunku do literatury iberoamerykańskiej, do relacji męsko-damskich, do delikatnej tematyki erotycznej… Bo, pomimo tak zdawałoby się bluźnierczego tytułu, seksu tutaj nie znajdziemy. Za to erotykę właśnie, południowoamerykańską duchotę i spiekotę, trochę tęsknoty za odchodzącym południowym stylem eleganckiego macho. Tego szukajmy w tej książce. Tej minionej egzotyki, minionej atmosfery, egzaltacji życiem i chyba egzystencjalizmu. I ja ją tam znajduję.

Odłożywszy książkę na półkę, zapomniawszy o niej – niech upłynie kilka, może kilkanaście dni – zamykam oczy i próbuję sobie o niej opowiedzieć. No, może nie opowiedzieć, coś wyobrazić… Zatem tropikalne słońce, które swoim żarem i, nie złotem, ale kłującą w oczy południową bielą oblewa wąskie ulice, gdzie nie uświadczymy chodnika, gdzie brodząc po kostki w kurzu wzbijamy go do pięter kolonialnych budynków z otwartymi balkonami, oknami. A w środku, gdy staniemy po drugiej stronie ulicy, możemy zobaczyć duszne, jasno-ciemne wnętrza, z rozłożonym hamakami, na nich półnadzy mieszkańcy podczas południowej sjesty. I te balkony z żelaznymi balustradami! Ile tam kwiatów, ile suszącej się bielizny! Te flagi białych ubrań porywa morski wiatr. Ich pełne sznury wiszą od okna do okna tworząc tunel, pod którym raz jest cicho, a innym razem głośno, gwarno, krzykliwie. Jakby nie można w upałach trochę spokojniej, dostojniej, wolniej… Gdzieś tam na końcu ulicy widać zlewający się błękit morza i błękit nieba. Stamtąd napływają handlarze, przekupki, kosze ryb, owoców morza i owoców lasów, pól… Tak, stanąć prawie na granicy tropikalnego lasu, poczuć za plecami zatykającą każdy por skóry wilgotność i spojrzeć w dół: różnobarwny tłum, może maszty lub kominy statków. Odwrócić się i przy odrobinie szczęścia ujrzeć zamglone szczyty. A może spacer? Na place, fontanny przed XVI-wiecznymi kościołami? Podziwiać schowaną w zapuszczonych ogrodach hiszpańska bądź portugalską architekturę? Tak mnie Márquez podpuszcza, tak działa na moją wyobraźnię. Skąd owe obrazy? Przecież to nie wynik lektury tej ledwo stustronicowej książeczki? Czy ja mam tak silną wyobraźnię? Czy kłaniają się wcześniejsze powieści Márqueza? Czy to mistrzostwo autora, który potrafił kilkoma słowami, kilkoma zdaniami przywołać charakterystyczny dla siebie świat, będący oprawą nowej fabuły? Jak choćby takimi: Mieszkam w kolonialnym budynku po słonecznej stronie parku (…)¹, albo: Mieszkanie jest przestrzenne i jasne, ze stiukowymi sklepieniami, z podłogami wyłożonymi szachownicą florenckich mozaik, z czworgiem szklanych drzwi wychodzących na długi szeregowy balkon (…)². Takich króciutkich opisów znajdujemy bardzo niewiele. Oto jeden z najobszerniejszych: Nieopodal sklepu wznosiła się wiata przeznaczona na fety urzędników administracji publicznej, pokryta dachem z palmowych liści, pod którym stało sporo skórzanych stołków i wisiało kilka rozpiętych na słupach hamaków. Na tyłach podwórza, w miejscu, gdzie zaczynał się las drzew owocowych, znajdował się budynek z niepalonej cegły, mieszczący sześć sypialni z oknami przesłoniętymi płótnem przeciw komarom³.

Pierwsze zdanie niewiarygodnie współgra z tytułem. Czy to tak wyszło autorowi? Czy zrobił to specjalnie? Nie mogę się oprzeć zacytowaniu: W roku mych dziewięćdziesiątych urodzin chciałem sprawić sobie w prezencie szaloną noc miłosną z nieletnią dziewicą⁴. Urocze, nieprawdaż? Czytelnik wydawałoby się ma jak na dłoni dalszą treść, dalszą fabułę. Zepsuty starzec, wyprawa do burdelu bądź telefon do burdelmamy z odpowiednim zamówieniem, płacząca kilkunastoletnia dziewica kupiona od klepiących biedę rodziców. Niesmaczne, nieśmieszne. Ba! Obrzydliwość i ohyda! A jednak bohater nie okazuje się śliniącym, nieogolonym, trzęsącym się starcem, a dziewica nie jest skuloną w kącie, przestraszoną dziewczynką. Jak pięknie, jak cudownie Márquez wybrnął z tematu. Jakże uroczo przedstawia coś, co powinno być straszne, przerażające. Nie było już odwrotu. Ze ściśniętym sercem wszedłem do pokoju i zobaczyłem śpiącą dziewczynkę, nagą i bezbronną w ogromnym łożu do wynajęcia, taką, jaką ją matka urodziła. Leżała na boku, twarzą do drzwi, a padające na nią bezpośrednio światło było tak intensywne, że wydobywało najmniejszy szczegół. Przysiadłem na brzegu łóżka, by przyjrzeć jej się w zauroczeniu wszystkich pięciu zmysłów. Miała czarne włosy i letnie ciało. Poddano ją jakimś zabiegom higienicznym i upiększającym, nie pomijając nawet lekko wschodzącego meszku na wzgórku łonowym. Skręcono jej włosy w loki, paznokcie u dłoni i nóg pokryto lakierem naturalnym (…)⁵. I tak dalej, i tak dalej dziewięćdziesięcioletni królewicz, który w końcu pokonał ziejącego ogniem smoka własnego strachu, kontempluje urodę śpiącej królewny, ale nie znajduje jeszcze siły, żeby wybudzić ją z czarodziejskiego snu, żeby wyrwać z rąk strasznej czarownicy… Za to erotyka aż kipi. Chociaż… Pisze o dziewczynie: Milutki byczek do walki⁶, zaś o sobie: sikając nadal – bez fałszywej skromności – silnym i nieprzerwanym strumieniem dzikiego źrebaka(…)⁷. A potem Ulegając nagłej pokusie, spróbowałem rozdzielić kolanem jej nogi⁸.