Europejski kraj leżący w Azji – tyle usłyszałem, kiedy przyznałem się, że zamierzam wyjechać do Turcji.

Do tej pory kraj ten kojarzył mi się wyłącznie z kawą po turecku, chałwą i kompletnie niezrozumiałym językiem, co pokutuje w powiedzeniu: „siedzieć jak na tureckim kazaniu”. W innych językach można domyślić się chociażby ogólnego sensu wypowiedzi, jest bowiem sporo słów podobnych do tych, które funkcjonują w naszym języku lub zapożyczonych z języka angielskiego. Turecki jest zdecydowanie inny. Przysłuchiwałem się obszernym wypowiedziom naszego przewodnika, ale nie potrafiłem powtórzyć żadnego wyrazu. Tubylcza babcia klozetowa próbowała mnie nauczyć „dziękuję”, z podobnym rezultatem. Dopiero kiedy dostałem ściągę z podstawowymi zwrotami wraz z instrukcją, jak je wymawiać, nauka języka zaczęła ślamazarnie posuwać się do przodu.

Wybrałem z oferty biura podróży opcję typu „objazdówka”, czyli intensywne zwiedzanie z okien autobusu wraz z przerywnikami w postaci wejść do muzeów i skansenów. Odleżyny (odsiedziny chyba) na pewnej części ciała będę pewnie jeszcze długo leczył, ale uczciwie mówiąc, nie żałuję! Tak wspaniałych krajobrazów nie znajdziecie nigdzie indziej: góry, doliny, kręte drogi, jaskinie, kominy skalne, malownicze miasta tudzież wioski nadziemne i podziemne. Plantacje słoneczników cieszące oko swoim radosnym kolorem, uprawy tytoniu, bawełny, sady morelowe, brzoskwiniowe, jabłkowe, gaje oliwkowe i figowe. Wszechobecny dźwięk świerszczy i cykad. I ciepło. Słońce zaglądało nam za koszule, łaskotało po piętach, całowało koniuszki uszu. Nawet kiedy spadł gorący, ulewny deszcz nikt przed nim się nie chował. Przemoczeni do nitki kelnerzy z hotelu Merit Inn zbierający w popłochu obrusy i zastawę, cieszyli się, mogąc grać pustą puszką w namiastkę futbolu. Turcja to kraj, w którym chce się żyć. Sądząc z tego, że pramatka Ewa chowała się za listkiem figowym, Raj musiał być właśnie w tych okolicach.

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu był to kraj niezbyt rozwinięty gospodarczo. Dopiero w latach 50. zaczęto budować autostrady, budować infrastrukturę. Ale ponieważ Turcy w swojej naturze mają wpisany brak pośpiechu, nie ma obawy, by szybko przekształcili naturalny krajobraz w bezosobowy, odbity od jednej sztancy wytwór ręki ludzkiej.

Dzięki wspaniałym przewodnikom, Liliannie i Fatihowi, odsłonięte zostały przed nami pozostałości po antycznych cywilizacjach. Mogliśmy obejrzeć rekonstrukcję konia trojańskiego, resztki Efezu, Troi i Pergamonu. Wprawdzie liczne wycieczki irytują pracujących tam archeologów (słyszeliśmy jak marudzili po niemiecku), ale przecież po to robią oni to, co robią, aby potem stada laików pytały: „To ile w końcu jest tych odkrytych Troi?”. Ano, podobno dziewięć. Każda z odkrytych warstw tego miasta pochodzi z innego okresu i dostaje swój numer, jak w poczekalni u dentysty, a potem „wiercą” w niej i próbują odtworzyć pierwotny wygląd ulic, rynków czy budowli. Ta Troja, którą znamy z „Iliady” Homera, jest szósta albo siódma z kolei. Pewności nie ma, jak ze wszystkim, co dotyczy historii. Poza tym bardzo mi się podobała interpretacja faktów; nasi przewodnicy ubolewali, iż niektóre elementy zabudowy i skarb króla Priama tudzież ozdoby kupione przez Parysa dla Heleny, zostały wywiezione do muzeum w Berlinie. Za to przewodnik niemiecki objaśniający grupie obok, jak to Schliemann odkrył Troję, z dumą podkreślał, że część ze znalezionych rzeczy została przytomnie uratowana przez wywiezienie do Niemiec. Tyle na temat prawd obiektywnych. A ironią losu jest, że skarby te po II wojnie światowej zawędrowały do Rosji. I są niedostępne dla ludzkich oczu.

W Pergamonie dowiedzieliśmy się, że pomiędzy Biblioteką Aleksandryjską a Pergamońską powstały niesnaski. Poszło o wpływ, jaki oba ośrodki kulturalne wywierały na uczonych, artystów i filozofów. Aby więc uniezależnić się od Biblioteki Aleksandryjskiej, Pergamon zabrał się ostro do roboty, dzięki czemu powstał papier nazwany dziś pergaminem.

Kiedy w dzieciństwie czytałem o starożytnych miastach, takich jak Milet czy Efez, wyobrażałem je sobie tętniące życiem, rozległe i jakieś takie... monumentalne. Tymczasem zawożono nas na kawałek łąki i kazano podziwiać wystające z niej kamienie, kilka kolumn, jakieś niepozorne łuki czy rzeźby bez głowy. Zaskoczenie? Początkowo na pewno. Ale stopniowo, kiedy z opowieści zaczęły wyłaniać się poszczególne fragmenty danego miasta, a wyobraźnia, po solidnym skopaniu jej odwłoka, ruszyła do pracy, zaczęliśmy się czuć jak - nie, nie, wcale nie jak Turcy – jak starożytni Grecy. Miasta te bowiem kiedyś należały właśnie do nich.