Na Śląsku w latach 20. XX wieku, całkiem dobrze miał się jeszcze Skarbnik, Liczyrzepa, utopce i diabły, a ludzie interesowali się parapsychologią i naukami hermetycznymi. Właśnie wtedy Teofil Ociepka, mistrz nauk tajemnych Loży Różokrzyżowców, górnik kopalni Giesche utworzył w Janowie prężnie działającą gminę okultystyczną. Wraz z uczniami próbował dojrzeć ten głębszy, metafizyczny świat, dążąc jednocześnie do duchowej doskonałości.

Około roku 1927 Teofil Ociepka zaczął malować, nie dla przyjemności (zwłaszcza na początku przychodziło mu to z dużym wysiłkiem), ale w ramach swego rodzaju bożego posłannictwa. Inspiracje i symbolikę swoich obrazów czerpał z dziewiętnastowiecznych pism okultystycznych, jednak nie do każdego to przemawiało i tak po krytyce ze strony Tadeusza Dobrowolskiego zarzucił malowanie w roku 1930. Do malowania wg różnych źródeł Teofil Ociepka miał wrócić niedługo przed rozpoczęciem II Wojny Światowej, w jej trakcie lub zaraz po zakończeniu.

Grupa szybko stała się sławna, a nazwiska kilku jej członków były rozpoznawane nie tylko w kraju, ale i za granicą. Koniec okresu największej świetności Grupy Janowskiej przypada na rok 1971. W wyniku decyzji politycznych nie powierzono kierownictwa nowo wybudowanego domu kultury Ottonowi Klimczokowi. W rezultacie Klimczok załamał się psychicznie i w sylwestra 1971 roku popełnił samobójstwo.

Po samobójstwie Klimczoka na znak protestu odchodzi wprowadzony przez niego 15 lat wcześniej instruktor plastyczny – Zygmunt Lis, który miał duży wkład w rozwój twórczych osobowości janowskich naturszczyków. Spośród ośmiu najważniejszych postaci najstarszego trzonu Grupy Janowkiej do dziś żyje tylko Erwin Sówka.

Grupa Janowska w tym pierwszym okresie istnienia nie realizowała swoich wystaw zbiorowych na zewnątrz, jedynie na terenie Nikiszowca. Jej renoma opierała się na wystawach indywidualnych i uczestnictwie w wystawach zbiorowych w prestiżowych galeriach w kraju i za granicą swoich najsławniejszych członków: Teofila Ociepki, Pawła Stolorza, Pawła Wróbla i Leopolda Wróbla. Grupa nie miała tzw. programu artystycznego. Łączyła ją wspólnota kulturowa i tradycja swego mikroregionu.¹

Janowska gmina okultystyczna Teofila Ociepki, podobnie jak Nikisz jest czymś wyjątkowym na skalę światową. W roku 2000 Lech Majewski nakręcił o niej rewelacyjny i równie wyjątkowy film pt. Angelus. Po prostu trzeba go obejrzeć! Poniżej pozwoliłem sobie zacytować fragment z wprowadzenia do filmu:

Zdumiewający „fenomen janowski” pozwala się wyrazić jedynie poprzez cały szereg paradoksów i – niezwykle płodnych obrazowo, filmowo – kontrastów. Niezwykły jest kontrast między społecznym i kulturowym statusem i zwykłym życiem prostych górników, a ich głębokim wtajemniczeniem w nauki hermetyczne, upartym poszukiwaniem metafizycznego Sensu życia, dążeniem – poprzez magiczne praktyki i ćwiczenia – do duchowej doskonałości. Fascynujący jest kontrast obrazowy między realnym światem Śląska, kopalni a olśniewającymi, fantastycznie kolorowymi wizjami janowskich malarzy-teozofów. W planie historycznym jawi się to jako skrajna opozycja jednowymiarowego, jednobarwnego i nudnego świata realnego socjalizmu i fantastycznego świata wyobraźni i ducha. I wreszcie – metafizyka, duchowość, wyzwolenie, były świadomym protestem przeciw unifikacji, technicyzacji i materializmowi, jako jedynej prawdzie o świecie, a także przeciwko pracy, przekształcającej człowieka w bezduszny automat i przeciw warunkom życia.²

Mimo różnych perypetii, problemów lokalowych, zawirowań politycznych i gospodarczych Grupa Janowska istnieje do dziś! Na jarmarku, pod sklepem ogólnospożywczym można było podziwiać, a także kupić obrazy obecnych członków grupy.

To oczywiście bardzo skrócona historia Grupy Janowskiej, ale materiałów na jej temat nie brakuje, więc zainteresowanym proponuje samodzielne poszukiwania. No i jeszcze raz zachęcam do obejrzenia wspaniałego filmu Lecha Majewskiego pt. Angelus oraz do odwiedzenia Nikiszowca.