Stowarzyszenie duchowych sierot po świecie, który bezpowrotnie odszedł już do historii, a może grupa rewolucjonistów chcących przywrócić miniony porządek rzeczy? Przypuszczam, że takie pytanie niejednokrotnie zadają sobie osoby, które bądź to przy pomocy Internetu, bądź za pośrednictwem bardziej tradycyjnych mediów dowiedziały się o istnieniu Związku Szlachty Polskiej.

Odpowiedź na tak zarysowany problem nie jest prosta. Nie ulega wątpliwości, że wieki XIX i XX wraz z towarzyszącymi im naturalnymi procesami społeczno-ekonomicznymi doprowadziły  do ostatecznego zniesienia na terenie Europy klasycznych stanów rozumianych jako grupy społeczne rządzące się własnymi prawami czy też posiadające pewne przywileje w stosunku do reszty społeczeństwa (formalnie podział na stany został w Polsce zniesiony na mocy Konstytucji marcowej z 1921 r.). Procesy te nie ominęły również stanu szlacheckiego. Oczywiście formalne zniesienie stanów nie oznaczało automatycznie faktycznego zrównania statusu ekonomicznego ich dawnych reprezentantów. Proces ten następował powoli i w sposób naturalny. Stąd też na przykład w Polsce członkowie dość znacznej liczby rodzin szlacheckich utrzymywali jeszcze w okresie międzywojennym stosunkowo silną ekonomicznie i w konsekwencji społecznie pozycję wynikającą z faktu posiadania majątku zgromadzonego w poprzednich epokach historycznych.

Nie zapominajmy jednak o tym, że w Polsce wskutek panowania reżimu komunistycznego wyżej opisany proces zacierania różnic społeczno-ekonomicznych pomiędzy dawnymi stanami (zacieranie dawnej przewagi stanu szlacheckiego) przybrał dramatyczny obrót. Zamierzeniem minionego systemu było bowiem w interesującym nas zakresie nie tyle zniwelowanie różnic społecznych poprzez stymulowanie pewnych naturalnych procesów, co z góry zamierzone, sztuczne i siłowe wyeliminowanie z rzeczywistości społeczno-ekonomicznej przedstawicieli szlachty oraz wszelkich śladów kultury i zwyczajów szlacheckich. Czynione to było poprzez nacjonalizację majątków ziemskich, konfiskatę dzieł sztuki a także poprzez z góry zadekretowane ośmieszanie i bagatelizowanie roli szlachty w historii Polski. Ponadto ogromna liczba Polaków pochodzenia szlacheckiego straciła swoje majątki i niejednokrotnie cały dobytek na skutek utraty przez Polskę Kresów Wschodnich. Wielokrotnie (także już w czasie II Wojny Światowej) zdarzały się również przypadki fizycznej eliminacji wybitnych Polaków pochodzenia szlacheckiego.

Na szczęście cele, jakie stawiał przed sobą poprzedni system, nigdy nie zostały do końca zrealizowane. Mimo starań komunistycznych władz zwyczaje i kultura szlachecka, pamięć o przodkach oraz takie wartości jak Bóg, Honor czy Ojczyzna były w wielu domach kultywowane i przekazywane młodszym pokoleniom. To właśnie świadomość zwyczajów, kultury oraz historii przodków popchnęła co bardziej aktywnych członków społeczności szlacheckiej do utworzenia w 1995 r. Związku Szlachty Polskiej.

Celem Związku jest przede wszystkim integracja i reprezentacja środowiska szlacheckiego oraz ochrona dobrego imienia szlachty Rzeczypospolitej Wielu Narodów a także popularyzacja i promowanie kultury, dorobku i najlepszych tradycji szlacheckich oraz odrodzenie i zachowanie etosu rycerskiego. Członkami Związku są i według Statutu mogą być jedynie pełnoletnie osoby pochodzenia szlacheckiego (tj. zgodnie z prawami dawnej Rzeczypospolitej syn lub córka ojca szlachcica) uznające za fundamentalne wartości wyrażone w haśle „Bóg, Honor, Ojczyzna”. Nasze stowarzyszenie skupia zarówno potomków drobnej szlachty jak i przedstawicieli zamożnych i znaczących rodów szlacheckich.