Ołomuniec / Olomouc – historyczna stolica Moraw, jednej z trzech krain wchodzących obecnie w skład Republiki Czeskiej. Miasto zamieszkuje około 100 tysięcy mieszkańców, co czyni je trzecim po Brnie i Ostrawie najludniejszym miastem na Morawach, a piątym w całej republice. Może się ono poszczycić bogatą historią, co ma swoje odbicie w pięknej architekturze – pod względem wielkości jest to drugi zabytkowy zespół urbanistyczny w Republice Czeskiej. Prestiżu Ołomuńcowi dodaje również stojąca na rynku kolumna Trójcy Przenajświętszej, która w roku 2000 została wpisana na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Jeśli przyjedziemy do Ołomuńca samochodem, to nie powinniśmy mieć problemów z zostawieniem swojego wehikułu na jednym z licznych płatnych parkingów. Chcący zaoszczędzić mogą szukać szczęścia na mniejszych uliczkach poza ścisłym centrum. Zwiedzanie warto zacząć od Rynku. W Ratuszu znajduje się informacja turystyczna, gdzie dostaniemy darmową mapkę bardzo zwiedzanie ułatwiającą. Reszta zależy już tylko od naszych zainteresowań i oczywiście czasu, jaki chcemy Ołomuńcowi poświęcić.

Na Dolnym Rynku dominuje wzniesiona również z inicjatywy kamieniarza Wacława Rendera Kolumna Maryjna, będąca wotum dziękczynnym za ustąpienie zarazy, która dotknęła miasto w roku 1713. Zbudowana w latach 1716–1727 była inspirowana podobnymi z Wiednia i Pragi. Na dwóch dolnych poziomach stoją figury ośmiu świętych, na szczycie zaś skręconej kolumny umieszczono figurę Najświętszej Marii Panny Immaculaty. Z powodu remontu w 2012 roku podziwianie zabytku było mocno utrudnione, teraz znowu prezentuje się pięknie.

Wyjątkowym i – oprócz Kolumny Trójcy Przenajświętszej – chyba najbardziej charakterystycznym zabytkiem Ołomuńca jest zespół kamiennych barokowych fontann ozdobionych rzeźbami przedstawiającymi motywy z mitologii antycznej.

Najstarszą – bo powstałą w 1683 roku Fontannę Neptuna – rzymskiego boga morza, a ogólnie rzecz ujmując wszelkiej wody, również pod postacią deszczu czy chmur – znajdziemy na Rynku Dolnym. Fontanna jest wspólnym dziełem kamieniarza Wacława Schüllera oraz rzeźbiarza Michała Mandíka. Cztery dzikie jak woda morskie rumaki wyrywają się w cztery strony świata. Pośrodku dumnie stoi Neptun. Trzymając skierowany w dół trójząb, poskramia swój żywioł – wodę – i chroni miasto. Po generalnym remoncie w 2012 roku Dolny Rynek znowu wygląda pięknie, a Neptun odzyskał trójząb. Miejmy nadzieję, że bóg skutecznie będzie bronił miasta przed powodziami.

Pierwsza wersja fontanny została ukończona w 1707 roku, a ozdabiał ją posąg przedstawiający św. Floriana autorstwa Wacława Rendera. Jednak w tej postaci istniała zaledwie niecałe 30 lat. Może uznano, że wszystkie fontanny powinny nawiązywać do tradycji antyku¹ i św. Florian musiał ustąpić miejsca ojcowi bogów – Jowiszowi – ciskającemu pioruny władcy nieba i ziemi, który stoi w tym miejscu od roku 1735. Jowisz trzymający w prawej dłoni wiązkę piorunów wyrzeźbiony przez pochodzącego z Ołomuńca Filipa Sattlera jest zaliczany do najcenniejszych barokowych zabytków na Morawach. A św. Florian? No cóż, został przeniesiony na podwórze folwarku miejskiego w Skrbeni (Skrbeň), gdzie ponoć całkiem nieźle się trzyma i można go oglądać do dziś.

Fontanna Trytonów powstała w roku 1709 i ozdabiała jedno ze skrzyżowań (ulice: Denisova, Ztracena, Ostružnicka i Pekařska). W 1890 roku narastający ruch drogowy sprawił, że podjęto decyzję o jej przeniesieniu na Rynek Republiki i tam obecnie można ją oglądać. Autorem kompozycji fontanny jest Wacław Render, ten sam, który rozpoczął budowę Kolumny Trójcy Przenajświętszej i spowodował przeniesienie fontanny Herkulesa. Nazwisko rzeźbiarza, który wykonał figury, jest nieznane.

Fontanna Cezara z 1725 roku jest najsłynniejszą z całego zespołu ołomunieckich fontann. Przedstawia założyciela miasta – którym wg legendy miał być Gajusz Juliusz Cezar – spoglądającego z grzbietu konia w stronę Wzgórza Michalskiego, gdzie wg legendy stacjonować mieli Rzymianie oraz ich cesarz. U jego stóp leżą dwaj wąsaci bogowie rzeczni z tarczami w dłoniach, symbolizujący Morawę i Dunaj, oraz pies symbolizujący wierność Ołomuńca cesarzowi.

Fontanna Merkurego z 1727 roku przedstawia posłańca bogów, będącego również opiekunem kupców, złodziei i celników. Figurę Merkurego, trzymającego w ręku kaduceusz, wyrzeźbił w piaskowcu Filip Sattler i jest ona uważana za najbardziej udaną pod względem artystycznym spośród wszystkich zdobiących ołomunieckie fontanny. Prace kamieniarskie są dziełem Wacława Rendera i Jana Jakuba Kniebandla.

Możliwe, że barokowych wodotrysków byłoby więcej, lecz budowa kolejnego (pierwotny projekt Fontanny Ariona został opracowany przez Jana Antoniego Richtera w 1751 roku) nie została zrealizowana z powodów finansowych. Do pomysłu ustawienia kolejnej fontanny wrócono w planie rekonstrukcji Rynku, jednak zamierzenie opóźniła wielka powódź z 1997 roku. Ostatecznie Fontanna Ariona autorstwa ołomunieckiego rzeźbiarza Ivana Theimera została oficjalnie otwarta we wrześniu 2002 roku.

Spacerując po Ołomuńcu, najważniejszą świątynię w mieście powinniśmy znaleźć nawet bez mapy, Katedra św. Wacława może się bowiem poszczycić najwyższą (100,65 m) wieżą kościelną na Morawach. W całych Czechach wyższa jest tylko wieża katedry św. Bartłomieja w Pilznie (102,26 m).

Budowę kościoła rozpoczął w latach 1104–1107 morawski książę Świętopełk (Svatopluk), a kontynuował jego syn Wacław, który przed śmiercią przekazał ją biskupowi ołomunieckiemu Jindřichowi Zdíkovi. Biskup poświęcił ją w roku 1131 i przeniósł do niej swoją siedzibę. Budowę zakończono w 1141 roku, katedra miała wówczas postać trójnawowej romańskiej bazyliki, z której do dziś zachowały się tylko fundamenty wież, część murów i zasypana krypta.

Zaraz obok katedry znajduje się pałac biskupi zbudowany około 1141 roku. Z romańskiej budowli do dzisiaj zachowały się mur zachodni, południowy oraz skrzydło wschodnie. Uważa się je za jedne najwspanialszych przykładów romańskiej architektury mieszkalnej.

Późnogotycki kościół pod wezwaniem św. Maurycego jest jednym z najcenniejszych zabytków na Morawach. Zbudowano go w latach 1412–1540 w miejscu wcześniejszej romańskiej świątyni. Jest to trzynawowa konstrukcja o długości 42 i szerokości 25 metrów z dwiema charakterystycznymi asymetrycznymi wieżami i wkomponowaną między nimi cylindryczną wieżyczką z unikatowymi schodami ślimakowymi. Prawdopodobnie prostokątna wieża jest pozostałością starego kościoła, nowa została natomiast zbudowana wraz z obecnym i stąd odmienne kształty i wysokość.

Po pożarze miasta w roku 1709 wnętrze kościoła odnowiono w stylu barokowym, a w latach 1740–1745 kościół wzbogacił się o organy autorstwa wrocławskiego mistrza – Michaela Englera. Po rozbudowie w latach 60. XX wieku organy posiadają 135 rejestrów i 10400 piszczałek, co czyni je jednymi z największych w całej Europie.

Stojący w tym miejscu wcześniejszy gotycki kościół został poświęcony pod koniec XIII wieku, jednak do dzisiaj zostały z niego tylko mury obwodowe i część sklepienia prezbiterium. Obecny wygląd jest efektem gruntownej przebudowy wymuszonej przez zniszczenia, jakich dokonano w czasie wojny trzydziestoletniej. Remont został przeprowadzony w latach 1673–1702, a nowy jednonawowy budynek został uwieńczony trzema kopułami. Zewnętrzny wygląd kościoła nie zdradza, że kryje on zapierające dech w piersi bogate barokowe wnętrze, odnowione ostatnio w 1897 roku. Nie widziałem wszystkich kościołów w Ołomuńcu, ale to z pewnością jeden z najpiękniejszych. Naprawdę warto go odwiedzić.

Barokowy kościół Marii Panny Śnieżnej zbudowany został przez jezuitów w latach 1712–1719 na miejscu klasztoru franciszkanów. Zaprojektowany został przez Michała Józefa Kleina z Nysy, a frontowy portal wykonał Wacław Render. Uwagę zwracają barokowe malowidła na sklepieniu prezbiterium – Apoteoza Panny Marii oraz nawy głównej – Cud Panny Marii Śnieżnej. Organy zostały skonstruowane w 1728 roku przez Johanna Gottfrieda Halbicha.

W kościele znajdziemy również dziesięć kaplic, od lewej: kaplicę św. Anioła Stróża, kaplicę św. Michała Archanioła, kaplicę św. Józefa, kaplicę św. Anny, kaplicę św. Ignacego z Loyoli, kaplicę św. Franciszka Ksawerego, kaplicę św. Pauliny, kaplicę św. Alojzego, kaplicę św. Karola Boromeusza, kaplicę św. Barbary.

W południowo-wschodnim rogu Dolnego Rynku stoi kościół pod wezwaniem Zwiastowania Pańskiego, będący częścią zespołu klasztornego oo. Kapucynów. Świątynia została zbudowana w latach 1655–1661 jako prosta jednonawowa budowla z dwiema bocznymi kaplicami i prostokątnym prezbiterium.

Przed wejściem do kaplicy w 2007 roku zainstalowano interesującą fontannę Źródło Żywej Wody św. Jana Sarkandra (Pramen živé vody sv. Jana Sarkandra) autorstwa Otmara Olivy. Odwieczną walkę prowadzą tu zło (węże) i dobro (gwoździe z Krzyża Świętego i kwitnące rany Chrystusa).

Jeśli bogactwo zabytków i kilometry w nogach za bardzo nas zmęczą, możemy odpocząć, korzystając z uroków otaczających Starówkę terenów zielonych. Kilka parków oferuje tu zieleń, ławeczki i cień. Nie udało mi się wszystkich spenetrować, więc żadnych konkretnych miejsc polecić nie potrafię, ale jeśli ktoś ma wystarczająco dużo czasu, to zachęcam, by i do parków zajrzeć.

Podczas zwiedzania Ołomuńca można wypatrzeć również kilka murali. Jeden z ciekawszych (ul. Denisova 291/35), przedstawia króla Anglii Edwarda VII robiącego sobie selfie. Obok króla stoi nasza polska noblistka, czyli Maria Skłodowska Curie.

Klasztor Hradisko wznosi się na lewym brzegu Morawy, około 2 km na północny wschód od centrum Starówki. Klasztor stoi na skalnym wzgórzu nazywanym grodziskiem (hradiskiem), co ma związek z miejscowym podaniem, według którego na szycie wzgórza około roku 1030 znajdował się zamek wybudowany przez księcia Brzetysława. Archeolodzy potwierdzają, że miejsce to było zamieszkałe jeszcze przed powstaniem klasztoru, ale co do szczegółów są ostrożniejsi. Tak czy owak, w roku 1078 książę Otton I Piękny sprowadził tu benedyktynów i ufundował klasztor z kościołem. W ciągu swojej historii klasztor był palony przez Tatarów, burzony przez mieszczan, a w końcu doszczętnie zniszczony przez Szwedów. Nowy okazały barokowy budynek zbudowano zaraz później według projektu włoskiego architekta Giovanniego Pietro Tencalli. Od 1802 roku pełni funkcję szpitala wojskowego, ale podobno (nie miałem okazji tego sprawdzić) w sezonie można go zwiedzać. Wejścia o równych godzinach: w soboty (8:00–11:00) i czwartki (14:00–15:00).