Czy zawsze tak postrzegano wolność? Otóż nie. Jeszcze w XIII wieku Tomasz z Akwinu zwykł mówić o dwóch władzach duszy człowieka, czyli o intelekcie (poznanie) i woli. Wolność rozumiał on jako rozpoznanie dobra (intelekt) i jego realizację (za co odpowiedzialna była wola). Jakoś przez długi czas ta współpraca intelektu i woli była pomyślna. Było tak do chwili, gdy Wilhelm Ockham (XIV w.) nie zastosował sławetnej „brzytwy”. Aby wolnej woli człowieka nadać absolutną wolność, trzeba było pozbyć się niezręcznego towarzysza, czyli intelektu. Jednym słowem, aby uratować wolność człowieka, trzeba było wyłączyć rozum. Od tego czasu pytanie „po co jest wolność” stało się nieprzyzwoite i w kulturalnym towarzystwie nie wypadało go zadawać. Zadziwiająco ta rozłąka rozumu od wolności doprowadziła do podważenia relacji Boga z człowiekiem. Na tym gruncie zrodziło się mnóstwo podejrzliwości do Boga. Bo jeśli On jest wolny, ogranicza moją wolność. Narzuca zatem prawo (przykazania), ba, może je nawet zmienić, kiedy mu się to spodoba. Ergo: ogranicza moją wolność. Co dalej? Otóż człowiek z taką samą łatwością może czynić dobro jak i zło. W końcu nie może być ograniczony do czynienia dobra (a jednocześnie kwestionujemy przez to, że człowiek sam w sobie jest dobry).

No dobrze, tu XIV wiek, my przecież żyjemy w XXI stuleciu. Śpieszę zatem podać kilka przykładów z naszego podwórka. Nienarodzone dziecko staje się zagrożeniem wolności matki. Kobieta kochająca mężczyznę staje się dla niego zagrożeniem. Bóg staje się zagrożeniem wolności dla wierzącego człowieka. Osamotniona wolność stała się królową, której służą bezmyślni parobkowie. W krzywym zwierciadle obserwujemy zarówno „wolność od” jak i „wolność do”. „Wolność od”: od odpowiedzialności, od dorosłości (czterdziestolatkowie próbujący na siłę zatrzymać proces starzenia), od zaangażowania się na całe życie (strach przed małżeństwem czy wyborem konkretnej drogi życiowej). „Wolność do” też przeżywa swoją degrengoladę: wolna miłość, wolne związki (możesz na mnie liczyć póki zasługujesz na miłość), róbta co chceta, trudność w podejmowaniu decyzji (przez to osłabł życiowy dynamizm), feminizm (jeszcze wam pokażemy!) i męski szowinizm (no to my wam pokażemy!), skrupulatność w życiu duchowym, aż w końcu pojawił się „postęp po szwedzku” (para, która dziecko o imieniu Pop wychowuje tak, by mogło w przyszłości wybrać czy będzie chciało być kobietą czy mężczyzną). Generalnie wolność.

Ktoś trafnie zauważył, że nasza wolność stała się obojętna wobec wartości. Została osamotniona, postawiona sama sobie, sama dla siebie. Ten brylant, którego kurczowo się złapaliśmy stał się kawałkiem węgla. Taka wolność wpędza człowieka w samotność piekła i wcale nie jest pełna życia. Wolność stała się obojętna wobec wartości, a człowiek stał się obojętny wobec innych ludzi. Bóg stał się obojętny wobec człowieka i nawzajem. Zrodził się kult wolności i samowystarczalności, jednak w tym kulcie każdy staje się wyznawcą siebie samego.

Początkowe zapożyczenie tytułu piosenki „Chłopców z Placu Broni” niesie jednak nadzieję. Wolność będziemy w stanie pokochać, jeśli uda się nam ją zrozumieć. Może Akwinata wcale się nie zestarzał? Może rzeczywiście wolność dokonuje się przez poznanie dobra i jego konsekwentną realizację? Może na horyzoncie takiej wolności zaczynają się pojawiać ludzie, którzy nie są ograniczeniem mojej wolności, ale darem? Może Bóg nie cieszy się z moich niepowodzeń, ale uczy mnie kochać. W końcu – jak pisał Rozenzweig - Miłość nie jest prawem, ale przykazaniem, bo wypowiadają je usta kochającego. Czasem przychodzi mi westchnąć: Boże, jak to dobrze, że znasz mnie lepiej, niż ja siebie samego. Spróbujcie. Pomaga...