Dziś czeka nas mała odmiana. W końcu, po wielu miesiącach, znów mamy przyjemność gościć twórcę płci męskiej. Drodzy Czytelnicy, oto dowód, iż zawód pisarza nie został jeszcze całkiem sfeminizowany – Radosław Dąbrowski, autor mrocznego kryminału noszącego tajemniczy tytuł „Gra cieni”. Książka ukazała się w 2010 roku nakładem wydawnictwa Radwan.

Ula Cicha okazuje się być prawdziwym skarbem. Nie tylko podaje mi linki, do blogów paru interesujących autorów, kontaktuje mnie również z Panem Radosławem Dąbrowskim, autorem, którego wcale nie tak łatwo namierzyć, nawet przy pomocy Internetu. Na początku natrafiamy na drobne trudności, jednak ostatecznie udaje nam się przygotować wspaniały wywiad, jeden z najdłuższych, jakie do tej pory ukazały się na stronie.

„Gra cieni” to kryminał, prawda?

Połączenie kryminału z thrillerem. W oparciu o doświadczenie, którego nabrałem podczas wieloletniego czytania innych książek reprezentujących te gatunki, postanowiłem stworzyć własne dzieło. Czas akcji to rok 1957, choć z racji, iż miejscem wydarzeń jest klasztor anglikański, znajdujący się na fikcyjnej wyspie opodal Bostonu, można poczuć również klimat starszych czasów. Mogę zapewnić, że zakonowi nie przypisałem cech nowoczesności. Nie chcę zdradzać treści utworu, ale chyba nikt nie będzie zszokowany, jeśli powiem, że głównym wątkiem tego kryminału jest śledztwo prowadzone przez wybitnego, bostońskiego detektywa. Jednak czytelnika oprócz dochodzenia może zainteresować gra z czasem, czy po prostu ukazanie życia codziennego miejscowych duchownych.

Co ją odróżnia od innych książek należących do tego gatunku?

Sama fabuła nie wydaje się być jakoś szczególnie oryginalna i jestem tego w pełni świadomy. Dlatego uważam, że istotne jest w jaki sposób przedstawiłem całą intrygę i jakim językiem, stylem pisania się posłużyłem. Kolejna kwestia jest taka, że nie czuję się odpowiednią osobą do odpowiadania na pytanie: dlaczego warto sięgnąć po „Grę cieni”? Odpowiedzi lepiej szukać u recenzentów aniżeli u mnie, bowiem opinia autora na temat książki jest mniej warta niż osoby neutralnej. To jej pozostawmy stwierdzenie, czy ta książka jest wyjątkowa i wskazanie konkretnych argumentów potwierdzających tę tezę. Staram się być obiektywny, ale przecież nie zaprezentuję własnego dzieła w złym świetle, z kolei nadmierne pisanie o zaletach nie jest w moim stylu. Gdybym próbował usilnie odpowiedzieć na pytanie, czułbym się po prostu nienaturalnie. Wolę w tym momencie pozostać gdzieś z boku i odpowiadać na inne zagadnienia, na których temat nie będzie w stanie wypowiedzieć się czytelnik. Jedyne co mógłbym dodać do pytania: Dlaczego warto sięgnąć po Pańską książkę? – to może fakt, że w momencie tworzenia książki autor miał osiemnaście lat. Niewiele jest na rynku dzieł napisanych przez nastolatków, zatem zawsze jest to coś co je wyróżnia.

Jak powstała „Gra cieni”?

Pomysł „siedział” w mojej głowie już od dłuższego czasu, w zasadzie kiedy przystąpiłem do pisania to miałem już wszystko poukładane. Jedyne co mi pozostało, to przelanie tego na papier. Dlatego „Gra cieni” powstała w przeciągu zaledwie siedmiu dni. Zdecydowałem się na kryminał, ponieważ jest to gatunek, po który czytelnicy sięgają stosunkowo często. Powiem tak: coś powszechnego, w nieprzytłaczającej liczbie stron z prostym (lecz nie prostackim!), łatwym do odebrania językiem. To był mój przepis na to, żeby już na samym starcie nie mieć problemów z czytelnikami. Podejrzewam, że w przypadku napisania opasłego dzieła, ów kłopot by się pojawił. Inna sprawa, że i tak stosunkowo często otrzymuję odpowiedź, że ktoś w ogóle nie czyta literatury, co jest martwiące, ale też zdaję sobie sprawę, że nie każdego to interesuje i może przyjemnie spędzać czas w inny sposób. Patrząc na moje zainteresowanie lekturami szkolnymi, też można pomyśleć, że książki nie są moim hobby i nie ukrywam, że preferuję czytanie tych pozycji literackich, które samowolnie dobieram. Sprawia mi to większą przyjemność. W końcu nigdy ani Mario Puzo ani Joe Alexa nie zobaczymy w kanonie lektur szkolnych.

Tylko tydzień?!

Dokładniej mówiąc był to wakacyjny tydzień, podczas którego miałem „wolną chatę”, pogoda dopisywała, a przede wszystkim towarzyszyła mi ta bezcenna chęć tworzenia. Wiele godzin poświęcałem każdego dnia, ale było warto. Potrafiłem do piątej nad ranem siedzieć i pisać, aby później spać do południa, wstawać i z jeszcze większym zapałem kontynuować pracę. Pisanie po nocach jest najlepsze. Nikt i nic tworzącemu nie przeszkadza. Autor od tej pory dnia otrzymuje ciszę, spokój i odpowiedni klimat. Bezpośrednio nawiązując do „Gry cieni” to moje zdanie jest takie, że najlepiej czytać tę książkę również po zmroku, zamiast w niedzielne południe przy miejskim hałasie i prażącym słońcu. Ja przynajmniej tak robię; jeśli wiem, że dana książka ma swój specyficzny klimat to zabieram się za nią w nocy. Może taki przykład, „Dziesięciu Małych Murzynków” przeczytałem w jedną noc, a podejrzewam, że gdybym sięgnął po tę pozycję podczas dnia, rozłożyłbym przeczytanie całości na raty.

Czy nie łatwiej byłoby umieścić akcję w Polsce?

Nie chcę mówić, że książki, których akcja ma miejsce za granicą, są bardziej chwytliwe, ale na pewno sprawiają, że czytelnikowi bliżej jest do zdecydowania się na przeczytanie takiego dzieła, aniżeli podziękowania i poszukania czegoś dotyczącego polskich realiów. Oczywiście, można mówić o wielu wyjątkach, ale uznałem, że warto wybrać zagranicę. Czy byłoby łatwiej? Być może, ale z drugiej strony amerykańska wyspa Saint Bradley jest fikcyjna. Tak samo jak i anglikański kościół, który się na niej znajduje. Dlatego mogłem oddać się swojej wyobraźni i stworzyć własny świat. Jednak doceniam np. Dana Browna, który potrafi w swoich książkach oddać nawet najdrobniejsze szczegóły miejsc, których dotyczą jego powieści. Być może w przyszłości sam spróbuję takiego wariantu, bo jest to duże wyzwanie, a nie staram się iść na łatwiznę i jeśli czuję, że coś jest w granicach moich możliwości, postaram się temu sprostać.

Ciężko było zdobywać informacje potrzebne do opisania realiów?

Jak już wspomniałem - czas akcji to lata pięćdziesiąte, rok 1957. Przeczytałem wiele kryminałów, również obejrzałem liczny filmy, które dotyczą tamtego okresu, zatem w zasadzie problemu z dostępem do tego rodzaju informacji nie było. Nawet podczas rozmowy z jednym z czytelników padło z jego strony pytanie: „Skąd wiedziałeś, że w tamtych czasach…?”. Nie mogłem udzielić innej odpowiedzi niż: „Z książek i filmów”. Wyobraźnia pomogła mi stworzyć przede wszystkim miejsce akcji. Z kolei wyglądu bohaterów nie ma sensu poddawać szerokiej analizie, bo chyba każdy potrafiłby określić jak ubierał się przeciętny mężczyzna w latach pięćdziesiątych dwudziestego wieku, to samo dotyczy prezencji mnichów, którzy od wielu lat przywdziewają odzienie według ściśle określonych zasad.

Czy zdarzały się Panu blokady twórcze?

Blokady twórcze działały na zasadzie: „Jakimi słowami to ująć?”. Nie miałem z kolei problemu z tym, co dalej napisać, jaki wątek wprowadzić, bo jak wspomniałem, wszystko już było ułożone. Jak sobie radziłem z blokadami? Hm, po prostu wiedziałem, że to kwestia czasu, aż coś odpowiedniego przyjdzie mi do głowy. Czasami to trwało kilka, kilkanaście minut, ale zdarzały się również przypadki, że decydowałem się na godzinkę, może dwie albo i nawet trochę dłużej, przerwy i po tym czasie powróciwszy do pytania miałem odświeżony umysł i nie było problemu z kontynuowaniem pracy.

Czy to Pańska pierwsza próba literacka? Może wysyłał już Pan opowiadania do gazet?

Wcześniej nie próbowałem swoich sił, być może nie chciałem zbyt szybko zrazić się do własnej twórczości. W przypadku, gdyby mi się nie powiodło, reakcja byłaby różna. Mógłbym dodatkowo zmobilizować się, ale z drugiej strony popaść w wątpliwość, czy jest sens dalej się starać. Wolałem poczekać z szukaniem szansy do bardziej odpowiedniego okresu w moim życiu. A jeśli chodzi o opowiadania do gazet, nie przypominam sobie, aby w lokalnych, koszalińskich gazetach istniały kąciki literackie, zatem nie istniała możliwość, abym mógł się wykazać.

W takim razie, co Pana skłoniło do napisania powieści?

Za cel w życiu postawiłem sobie osiągnięcie dużego sukcesu, zapisanie się na kartach historii. Pragnę, aby moje nazwisko przetrwało po śmierci, żebym za „x” lat był wspominany w węższym bądź szerszym gronie. Jeśli chcę to osiągnąć, muszę zacząć działać już za młodu, dlatego uznałem, że skoro „Gra cieni” została ukończona, należy wreszcie spróbować swych sił i rozpocząć dążenie do sukcesu. Nie jest to arcydzieło, ani nic szalenie odkrywczego, ale z drugiej strony uważam, że to książka, która może dostarczyć ludziom wiele przyjemności i nie należy jej chować po kątach. Jak na razie, biorąc pod uwagę dotychczasowe opinie – nie był to zły wybór. Powiem więcej, jestem pozytywnie zaskoczony, że jest tyle zadowalających recenzji. Przecież dobra książka nie musi być napisana wyszukanym słownictwem, bo wówczas sensu nabiera stwierdzenie – im mądrzej, tym głupiej. Jednak zdarzały się momenty, kiedy na siłę szukałem synonimów. W pierwszym rozdziale pojawia się słówko halsztuch, rodzaj chusty noszonej na szyi przez żołnierzy za czasów napoleońskich. Później ów termin odnosił się również do zwykłych krawatów, głównie w osiemnastym i dziewiętnastym wieku. Jednak wyczytałem, że halsztuch utrzymał się w użyciu nawet do lat pięćdziesiątych dwudziestego wieku, więc postanowiłem jako ciekawostkę wprowadzić to hasło. Synonimem jest halsztuk, chyba popularniejsze słowo. Poza tym Frank Sullivan lubił starą modę, niekoniecznie amerykańską, może i być francuska, zatem to jak najbardziej do niego pasuje.

Do ilu wydawców Pan pisał?

Huh, wiele ich było. Odpowiedzi były naprawdę zróżnicowane. Jedni w ogóle nie odpisywali na moją propozycją, drudzy nawet nie odebrali poczty, a z kolei inni najzwyczajniej w świecie uważali, że ta książka jest za słaba. Pozytywne odpowiedzi otrzymałem trzy, ale skusiłem się na Radwan, bowiem w jego przypadku, współpraca z pracownikami wydawnictwa przebiegała najszybciej. I przede wszystkim nie musiałem przesyłać maszynopisu, wystarczyło, że spodobała im się książka w formie elektronicznej. Wiadomo, że Radwan to nie Znak, czy Zielona Sowa, ale książka to książka, recenzenci nie będą jej oceniać wydawnictwa, ale jej treść. Za dużymi wydawnictwami przemawia to, że mogą dać danemu dziełu większy rozgłos i są bardziej poważane, ale mi zależało, żeby dowiedzieć się czegokolwiek na temat mojej powieści. Nabywać czytelników, mieć ten punkt odniesienia w postaci pierwszej wydanej książki. Padło na Radwan, jednak liczę, że w przyszłości będzie to inne wydawnictwo, choć będzie to zdecydowanie trudniejsze zadanie.

Jak wygląda proces wydawniczy? Na pewno jest fascynujący.

Wielkiej filozofii tutaj nie ma. Przesłanie dowolnego fragmentu książki na zachętę (albo odmowę). Jeśli wydawnictwo jest zainteresowane – prosi o całość utworu. Po jej przeczytaniu i zaakceptowaniu dochodzi do podpisania umowy, a następnie zaczyna się szereg różnych czynności; korekta utworu, pisanie konspektu, notki biograficznej, projektowanie okładki itd. Gdy książka jest gotowa – ja zatwierdzam i automatycznie ląduje na liście dostępnych pozycji w wydawnictwie.

Czy jest Pan zadowolony z Radwana?

Nie przypominam sobie, aby były jakieś problemy. Jeśli z czegoś jestem niezadowolony (np. wybór okładki) to mogę mieć pretensje tylko i wyłącznie do siebie. Na razie wydawnictwo mnie nie zawodzi, choć mógłbym wskazać kilka mniejszych bądź większych negatywnych aspektów. Jednak nie były one na tyle poważne, abym teraz nie zachęcał do współpracy z wydawnictwem. Zresztą podejrzewam, że w przypadku każdej firmy nie ma idealnej współpracy z klientem i zawsze prędzej czy później pojawią się pewne nieporozumienia.

Jak się Pan czuje, widząc „Grę cieni” w księgarniach?

W moim przypadku jest to księgarnia internetowa, więc na pewno nie jest to takie samo uczucie, które towarzyszy autorom, których książki leżą na półkach, jednak nie narzekam.

Czy debiut okazał się udany?

Na to pytanie zapewne będę w stanie odpowiedzieć za kilka lat. Książka ma swój byt nieco ponad rok, więc wciąż staram zwiększać liczbę odbiorców i ich recenzji. Chcę wiedzieć, jaką tak naprawdę wartość ma ta książka i czy w ogóle ją ma. Jednak do tego potrzeba czasu, co może być trochę paradoksalne, bo przyznam szczerze, że nie należę do osób obdarzonych największą cierpliwością.

Nie obawia się Pan, że publikacja była błędem?

Oczywiście, że się obawiam! Nawet momentami pojawiają się u mnie myśli, że mogłem napisać coś innego i jeśli byłoby to możliwe, wydać to w innym wydawnictwie. Jednak tego już nie zmienię i nie ma sensu dłużej się nad tym rozwodzić. W przypadku falstartu jedyne co mi pozostanie, to zdecydowanie się na zakończenie prób osiągnięcia literackiego sukcesu i przyznanie przed samym sobą, że się do tego po prostu nie nadaję.

Nie boi się Pan krytyki?

Zdaję sobie sprawę z tego, że jeszcze wiele pracy przede mną i chociaż jestem już nieco innym człowiekiem niż te blisko dwa lata temu, kiedy pisałem „Grę cieni”, to wiem, że wciąż muszę się uczyć. Dlatego krytykę odbieram w ramach motywacji. Pamiętam, na co zwracali uwagę moi czytelnicy i przy pisaniu następnych książek, postaram się tych błędów nie popełnić. Inna sprawa, że jestem w stanie skrytykować samego siebie. Wspominałem, że żałuję kilku decyzji, ale tego już nie zmienię, muszę iść dalej. Co do wiary we własne siły… Hm, czasami może jej brakować, ale wierzę, że stać mnie na wiele, nawet jeśli teraz i tak przy zestawieniu z Kingiem, czy Puzo jestem totalnym laikiem. A może… jestem po prostu inny? Nie wybitny, nie genialny, ale nie gorszy, a po prostu inny?

Jak młody pisarz może promować swój literacki debiut?

Poprzez lokalne gazety, umieszczanie informacji w Internecie (choć fora literackie dosyć kuleją i tych będących „na poziomie” jest naprawdę mało), spotkania autorskie, przekazywanie egzemplarzy autorskich bibliotekom, czyli po prostu sprawianie, żeby gdzieś ten tytuł się przewijał. Nie można pozostać w miejscu, choć udana promocja to naprawdę wielkie wyzwanie. Najważniejsze jest jednak szukanie czytelników, to oni decydują o tym, czy książka żyje. Tytuł może być powszechnie znany, ale jaki z tego pożytek, jeśli nikt po niego nie sięgnie?

Co – Pana zdaniem – sprawia, że jedne książki są popularniejsze od innych? Oryginalny pomysł? Wartka akcja? Pełnokrwiste postaci? Dopracowany świat? A może poprawna polszczyzna?

Każdy czytelnik w danym dziele szuka czegoś innego. Nie chcę odpowiadać za wszystkich, na to po prostu nie ma definicji. Jedni stawiają na oryginalność i nie lubią „zerżnięcia od innych”, ale inni powiedzą, że nieważne jest samo „zerżnięcie”, ale sposób w jaki „zerżnięto.” Alfred Hitchcock stworzył genialną sceną pod prysznicem w „Psychozie”. Dzisiaj jest to kopiowane w wielu filmach, a jaki jest efekt – sami widzimy. Trzeba potrafić dobrze skopiować. Z kolei Woody Allen tworząc swoje filmy, również bierze motywy od twórców literackich, ale przedstawia je na swój sposób. Oglądając „Match Point” można mieć niezłą zabawę, jeśli wcześniej przeczytało się „Zbrodnię i karę” Fiodora Dostojewskiego. Nie wspomnę już o jego wielu innych filmach, począwszy od „Annie Hall”, które stanowią naprawdę porządne źródło wiedzy poprzez kumulowanie motywów z wielu dziedzin. Jednak trzeba być w stanie to dostrzec, niektórzy powiedzą, że to tylko komedia. Lećmy dalej. „Pełnokrwiste” postaci? Wprost uwielbiam Dona Vito Corleone oraz jego syna Sonny’ego, ale równie dobrze mogę stwierdzić, że wielbię Bułhakowa za dopracowany świat. Tak jak pisałem – na to nie ma definicji. Poprawna polszczyzna? Dzieło napisane językiem potocznym nie musi być z założenia gorsze od tych poprawnych. Jeśli wszystko ma sens i czerpiemy z tego wiele korzyści… pozostaje tylko podziękować autorowi, że zdecydował się dany utwór napisać.

Czy czytanie książek pomaga Panu w doskonaleniu stylu pisarskiego?

Tak i to na wiele różnych sposobów. Z jednej strony, czytając książki wiem, co już zostało wykorzystane (ile to już razy miałem świetny pomysł, po czym okazało się, że to już było), ale z drugiej, tak jak w moim przypadku, dany autor potrafi zainspirować. Poza tym nie wyobrażam sobie, żeby nawet najwybitniejszy pisarz nie czytał innych książek. To tak jakby Francis Ford Coppola nie oglądał innych filmów poza własnymi. Musisz znać swoją wartość, jednak aby to uczynić, należy też znać wartości innych. Przepraszam, że moje argumenty dotyczą filmu i sportu, ale chcę też poprzez ten wywiad przedstawić swoje inne zainteresowania, raduje mnie nie tylko literatura. Ba, moja wiedza filmowa i sportowa jest zdecydowanie bogatsza od literackiej.

Czy pracuje Pan nad nową powieścią?

Obecnie na pisanie kolejnej książki nie pozwala mi czas, jednak naturalne jest to, że będę próbować skrobnąć coś nowego. Przede wszystkim jeśli się już za to zabiorę, to odłożę wszelkie inspiracje na bok. Pisząc „Grę cieni”, inspirowałem się kilkoma autorami, ale jak wielu twierdzi, jest w tym wszystkim styl Dąbrowskiego, który za drugim razem należy przełożyć na całe dzieło. I to mnie motywuje do dalszej pracy. Od razu wspomnę, że niekoniecznie będzie to kolejna przygoda Franka Sullivana. Lepiej nie ryzykować zbyt szybkim zużyciem materiału.

Pisanie to bardzo wymagające zajęcie. Może czasami Panu w czymś przeszkadza, np. koliduje z pracą albo nauką?

Nie jestem zawodowym pisarzem, więc trudno powiedzieć, że jest to duża część mojego życia. Dlatego na pytanie, czy pisanie koliduje z innymi zajęciami mogę powiedzieć, że to po prostu forma pewnej odrębności. Obecnie tworzenie nie jest moim priorytetem, lecz mimo to stanowi ważny wątek mojego życia, który – mam nadzieję – w przyszłości jeszcze się rozwinie.