W XII wieku węgierski król Geza II przydzielił niemieckim kolonistom (Sasom) południową część Transylwanii², żyzny płaskowyż otoczony przez Karpaty, którego ci w zamian za to mieli bronić i który zobowiązali się rozwijać.

W 1224 roku król Andrzej II nadał kolonistom specjalne prawa i przywileje (dokument zwany Złotym Listem Wolności), które zapewniały Sasom autonomię. Fakt ten znacząco przyczynił się do rozwoju ziem przez nich zajmowanych.

Mieszkańcy uprawiali rolę i budowali kościoły, którym – w obliczu zagrożenia tureckiego – nadawali formę twierdz. Rozwijał się także handel.

Podczas inwazji otomańskich (pierwsza nastąpiła w 1395 roku) ludność wsi znajdowała schronienie w kościele, który miał postać grodu otoczonego pierścieniem (lub kilkoma pierścieniami) murów obronnych³.

Ponad 40 budowli przetrwało do naszych czasów. Są one w różnym stanie. Niektóre, będąc perełkami architektury obronnej i nie tylko, zostały wpisane na Listę światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO.

Kościoły znajdują się w saskich wioskach, w których do 1989 r. większość mieszkańców była niemieckojęzyczna. Po 1989 roku rozpoczęła się masowa emigracja rumuńskich Niemców do Niemiec, a saskie wsie straciły w większości swój dawny charakter. Nieliczni Niemcy, którzy pozostali, opiekują się teraz kościołami i dają świadectwo świetności historii tych ziem.

Saskie domy wyróżniają się charakterystyczną architekturą, a saską wioskę można bez trudu rozpoznać po układzie ulic i domów.

Kiedy zwiedzamy biserica fortificata (‘kościół fortyfikowany’), uderzają dbałość o szczegóły, porządek, skromność, a zarazem duma, pomysłowość budowniczych, trudne do opisania słowami smaczki, które czynią to miejsce wyjątkowym.

To nie są twierdze i wielkie zamczyska straszące wrażeniem nieodpartej budowli. Choć fakt, że przetrwały, jest niezaprzeczalnym dowodem geniuszu ich konstruktorów.

Są to pełne uroku świątynie, przypominające zamki, otoczone murami, ale pełne lekkości, której nadają im drewniane wykończenia wież.

Większość kościołów umiejscowiona jest w bajkowej scenerii zielonych wzgórz lub sennych wiosek. Dojazd drogą szutrową bądź asfaltową, ale krętą, wymaga od zwiedzającego dostosowania prędkości do charakteru miejsca, które wkrótce zobaczy.

Niektórzy przyjeżdżają na rowerze, a niektórzy przychodzą pieszo. I tak jest moim zdaniem najlepiej. Ponieważ tych miejsc nie można „zaliczać”. Trzeba je kontemplować, tak jak większość rumuńskich skarbów.

Wyjątkowo malowniczy kościół, położony na wzgórzu, niedaleko wsi Viscri. Wieś znajduje się pomiędzy Sighisoarą a Braszowem. Aby tam dotrzeć, z drogi E60 skręcamy na południe w miejscowości Bunesti (droga jest częściowo asfaltowa).

We wsi działają przydomowa kawiarnia, sklepy z miodem i wyrobami z wełny; można również zapytać o nocleg. Viscri upodobał sobie brytyjski książę Karol, kupił tam podobno dom.

Wieża słoniny (Der Speckturm)

W każdym kościele znajdowała się tak zwana der Speckturm (‘wieża słoniny’), służąca za spiżarnię. Każda rodzina wieszała swoje zapasy mięsa, wędlin i słoniny w wieży. Specjalny system pieczęci chronił zbiory przed kradzieżami. Kiedy zachodziła potrzeba, członkowie rodzin uszczuplali zapasy. Robili to zwykle w niedziele, ponieważ w pozostałe dni tygodnia wieża bywała zamknięta.

Pokój rozwodów

Saskie społeczności próbowały również zapobiegać kłótniom w rodzinie oraz rozwodom. W tym celu wykształciły interesujący system swego rodzaju terapii rodzinnej. Parę, która rozważała rozwód, zamykano na dwa tygodnie w małym pokoju, gdzie było tylko jedno łóżko, jedno naczynie, jedno krzesło, był jeden talerz i tak dalej... Zamykając ich oczekiwano, że jakoś się dogadają...

Najwyraźniej ten system działał, bo rozwodów było bardzo mało.