Săpânţa / Szaplonca / Sapunka / Spinka to mała wieś - żeby nie powiedzieć wiocha - w okręgu Marmarosz (Maramuresz), w północnej Rumunii, prawie na granicy z Ukrainą. I pewnie nikt by o niej nie usłyszał gdyby nie pewien cmentarz, bo choć zabrzmi to dziwnie, to turyści z całego świata przyjeżdżają do tej małej wsi właśnie po to, żeby iść na cmentarz! Pomyślicie pewnie, że może leży tu ktoś sławny, ktoś powiedzmy na miarę Jima Morrisona? Nic z tych rzeczy, leżą tu zwykli ludzie, którzy w tej małej rumuńskiej wsi przeżyli swoje zwykłe proste życie. Co więc jest w tym cmentarzu wyjątkowego? Cmentarz w Săpâncie jest wesoły!

W Europie śmierć jest raczej czarna, smutna i zalana łzami... Săpânţa wydaje się jednak tej regule zaprzeczać. Na cmentarz wchodzimy przez kolorową bramę, a zaraz później toniemy w wesołych kolorach drewnianych nagrobków spotykając po drodze ludzi, którym daleko do żałobnego zawodzenia. Odpowiedzialny za ten przedziwny stan rzeczy jest miejscowy artysta - Ioan Stan Patraş, który w roku 1935 wyrzeźbił tutaj pierwszy wesoły nagrobek. Najwyraźniej ten sposób uwiecznienia bliskich przypadł do gustu mieszkańcom wioski, bo zanim artysta zmarł w roku 1977 cmentarz był już pełen kolorowych pomników. Zwyczaj utrwalił się tak mocno, że po śmierci Patraşa zastąpił go jego uczeń - Dumitru Pop - który zresztą do dziś mieszka w wiosce i kontynuuje dzieło swojego mistrza.

Na naszych cmentarzach pomniki wykonane są z reguły z trwałych materiałów takich jak marmur i granit - nad grobami Wesołego Cmentarza górują zadaszone, drewniane krzyże wykonane z dębu. U nas cmentarze są poważne, płyty czarne lub szare - tu wyraźnie dominuje niebieski, którego charakterystyczny odcień doczekał się już nawet nazwy - albastru din Săpânţa, czyli błękit z Săpânţy. Na tym przyjemnym, niebiańskim tle widzimy scenki z życia mieszkańców wioski, z których dowiadujemy się na przykład jak zarabiali na życie. Widzimy milicjantów, traktorzystów, rzeźników, weterynarzy, aptekarzy, tkaczki, prządki... choć zdarzają się i obrazki, których rozszyfrowanie nie jest takie proste.

W ten komiksowy i oryginalny sposób dowiadujemy się kim byli, jakie mieli słabości, że ten lubił sobie zapalić, a tamten wypić. Możemy dowiedzieć się nawet, w jakich okolicznościach zginęli! Z jednego z bardziej znanych krzyży dowiadujemy się, że spoczywająca pod nim dziewczynka wpadła pod samochód gdy miała trzy latka. Na innym widzimy żołnierza, któremu chyba po rozstrzelaniu węgierski żołnierz obciął głowę! Jak by tego było mało, tym naiwnym, czasem brutalnym, ale w zasadzie bardzo sympatycznym malunkom towarzyszą epitafia daleko odbiegające od poważnych pożegnań do których przywykliśmy. Możemy znaleźć na przykład teksty w rodzaju: Tu leży moja teściowa, gdyby pożyła rok dłużej, leżałbym tu ja. Wszystko pięknie wykonane i bogato zdobione motywami roślinnymi i geometrycznymi. Jednym słowem każdy z tych krzyży jest unikalnym dziełem sztuki. W całości zaś tworzą jedyny w swoim rodzaju portret tej małej społeczności, która nawet po śmierci wydaje się być nieprzyzwoicie żywa!

Tak, z pewnością Ioan Stan Patraş dał swoim współobywatelom coś więcej niż tylko atrakcję turystyczną, która czyni Săpânţę bogatą i sławną wioską. W pewnym sensie dał swoim sąsiadom drugie życie, a może nawet uprzyjemnił myśli o śmierci... no bo przecież każdy by chciał mieć tak piękny i oryginalny nagrobek. Ze względu na swoje zasługi dla Săpânţy Ioan Stan Patraş doczekał się nawet muzeum!

Tutaj ja spoczywam Pop Toader się nazywam Na klarnecie ja grałem I palinkę popijałem O tym ja tylko myślałem Gdy po tej ziemi stąpałem Miałem też swoje smutki Żywot mej żony był krótki Ludziom wesoło śpiewałem Sam sobie w kącie płakałemtłum. Joanna Suciu

Zaraz przy cmentarzu znajduje się murowana cerkiew z 1886 roku, niestety akurat trwał remont i rusztowania trochę zasłaniały widok. Po zakończeniu nabożeństwa z wnętrza dobiegał nas głos chóru, pozwoliliśmy więc sobie wejść na chwilę do środka, by posłuchać i popatrzeć...

Dla świata Săpânţę odkrył pewien francuski podróżnik, który zresztą po raz pierwszy użył nazwy le gai cimetiere - Wesoły Cmentarz. Od tamtego czasu wioskę z roku na rok odwiedzają coraz większe rzesze turystów. Nie ma tu może pięciogwiazdkowych hoteli, ale w odpowiedzi na zapotrzebowanie powstało wiele bardzo ładnych pensjonatów. My zapytaliśmy o nocleg w budce przy bramie na cmentarz. Bardzo miła dziewczyna zaproponowała, że może w naszym imieniu popytać. Natychmiast zadzwoniła do chyba najlepszego pensjonatu² w Săpâncie, a gdy okazało się, że nie ma tam miejsc, zaraz znalazła nam inny, również bardzo sympatyczny pensjonat Miuta. Już po chwili przyjechał po nas samochód, który zabrał nas na miejsce.

Łatwo do niego trafić: jadąc od cmentarza skręcamy w prawo wyjeżdżając na główną drogę. Zaraz za mostkiem skręcamy w lewo w wąską drogę na której nie powinniśmy przegapić tablicy informacyjnej pensjonatu. Za czteroosobowy pokój z dwoma dużymi łóżkami i łazienką zapłaciliśmy 80 Lei. Pokój był przytulny i czysty, nasi gospodarze bardzo mili, a najstarsza babcia, na wieść, że jesteśmy z Polski, ciągle zagadywała nas po rosyjsku. Krótko mówiąc było niedrogo, kolorowo i bardzo sympatycznie. Oczywiście pensjonatów jest znacznie więcej.

Săpânţa, jak każde miejsce oblegane przez turystów, zawalona jest mnóstwem kramów, w których można kupić wszelkie możliwe pamiątki, od drewnianych przeszkadzajek za 1 leja, poprzez kiczowate zabawki made in China, aż po wykonane ręcznie pledy, obrusy i dywany.

Najbliższa droga z Polski do Săpânţy wiedzie przez Ukrainę, niestety po drodze musimy dwa razy przejechać przez ukraińską granicę, co wiąże się ze staniem w kolejkach i może wydłużyć podróż o około dwie godziny (bywa, że i o cztery!). Jeśli zdecydujemy się na drogę przez Słowację i Węgry, to prawdopodobnie granicę będziemy przekraczać na przejściu Csenger/Petea. Dalej jedziemy drogą nr 19A do Satu Mare, gdzie skręcamy na północny-wschód w drogę nr 19 (drogowskazy na Baia Mare). Dalej jedziemy cały czas prosto przez Negreşti-Oaş. Jadąc tą drogą od granicy do Săpânţy jest niecałe 100 kilometrów.