Skrótowo muzeum nazywane jest Memorial, ale jego pełna nazwa to Miejsce Pamięci Ofiar Komunizmu i Ruchu Oporu (nazwa rumuńska: Memorialul Victimelor Comunismului şi al Rezistenţei). Powstało w 2000 roku we wnętrzach dawnego więzienia Sighet, zbudowanego w 1897 przez administrację austro-węgierską.

Od 1945 roku więzienie służyło między innymi jako miejsce odosobnienia dla byłych uciekinierów ze Związku Radzieckiego. W sierpniu 1948 umieszczono w nim grupę studentów, uczniów, a także miejscowych chłopów, z których część żyje do dziś. W maju 1950 trafiło tam ponad sto osób – elita kraju, w tym byli ministrowie, naukowcy, ekonomiści, oficerowie, historycy, dziennikarze, politycy. Część z nich z długimi wyrokami, część nawet nie osądzona. Większość z nich miała powyżej sześćdziesięciu lat. Jesienią tego roku dołączyła do nich grupa 45-50 księży i biskupów. Więzienie nosiło oficjalną nazwę „jednostka pracy specjalnej”. W rzeczywistości było to miejsce eksterminacji ówczesnej elity intelektualnej kraju. Warunki życia były tam tragiczne. Cele nie miały ogrzewania, więźniowie nie mogli w ciągu dnia leżeć na pryczach, dostawali bardzo małe porcje jedzenia, nie mieli możliwości wyglądania przez okno etc. Bicie i poniżanie było tu na porządku dziennym. Pisarz Nicolae Steinhardt w książce „Jurnalul Fericirii” (Pamiętniki szczęścia) w sposób wstrząsający opisuje metody, którym poddawani byli więźniowie tego typu instytucji. Oprócz standardowego bicia stosowano także bardziej „wyszukane” szykany. Np. wygłodniałym więźniom dawano do zjedzenia bardzo gorącą kaszę i zaraz potem kazano popijać lodowatą wodą, co powodowało silne bóle brzucha. Dawano im także najeść się do syta, po czym zamykano kilkadziesiąt osób na wiele godzin w ciasnym pomieszczeniu bez dostępu do toalety. Takie położenie dla wykształconych ludzi przyzwyczajonych do etykiety było niezwykle poniżające.

W 1955, po zawarciu Konwencji Genewskiej oraz po akceptacji komunistycznej Rumunii przez ONZ, nastąpiła amnestia i część więźniów została zwolniona. Innych przeniesiono a część pozostała w areszcie domowym. Z około 200 więźniów 54 zmarło. W 1977 więzienie zostało zamknięte.

Po upadku komunizmu Fundacja Akademia Obywatelska, instytucja badawczo-oświatowa, w skład której wchodzą także dawni więźniowie, rozpoczęła działania na rzecz powołania specjalnego muzeum poświęconego walce z systemem komunistycznym. Jego koncepcja powstała w 1992 roku, rok później złożono projekt do Komisji Europejskiej, w kolejnym rozpoczęły się prace przygotowawcze oraz budowlane, które trwały do 2000 roku. Stare więzienie było w fatalnym stanie, zagrzybione i zrujnowane. Prace konstrukcyjne obejmowały m.in. osuszanie i odgrzybianie, odnowę fundamentów, wymianę dachu, malowanie.

Obecnie muzeum ma ciekawy układ. Każda cela więzienna jest osobną salą muzealną poświęconą innemu tematowi. Znajdziemy tam przykłady oryginalnego wystroju dawnych cel, z pryczami, ubraniami, łańcuchami. Są sale poświęcone znanym osobom, które w tym miejscu zmarły. Inne przypominają o walce z komunizmem w różnych krajach. Jedno pomieszczenie upamiętnia zryw Solidarności. Z posterów spogląda na nas Lech Wałęsa, widzimy zdjęcia ze stoczni, ze strajków. Jest flaga z napisem „Solidarność”. Dość obszerny opis pozwala zrozumieć, co się wydarzyło w Polsce. Jest tam też sala w całości poświęcona dawnemu dyktatorowi rumuńskiemu Nicolae Ceausescu. Zobaczymy tam małe figurki siedzącego wodza i jego żony oraz dziesiątki zdjęć z oficjalnych wizyt i spotkań. Ciekawa jest także sala prezentująca typowe przedmioty codziennego użytku w Rumunii z lat 60-70-tych, w tym m.in. regał z bibelotami, radiem, gramofonem czy mundurek pioniera.

Na wewnętrznym dziedzińcu znajduje się kaplica zaprojektowana w stylu katakumb wczesnochrześcijańskich. Na ścianach prowadzących do niej wyryto nazwiska ponad 8 tysięcy osób, które umarły w więzieniach i obozach na terenie Rumunii. Zebranie tych nazwisk pochłonęło ponad 10 lat pracy, a jest to tylko część tych, którzy zginęli w walce z komunizmem. Na kolejnym dziedzińcu znajduje się rzeźba złożona z osiemnastu nagich postaci z wyciągniętymi ramionami zmierzających w kierunku muru, który, tak jak system komunistyczny, zamyka horyzont. Grupa ta stała się symbolem muzeum.

Po odwiedzaniu monastyrów i urokliwych wiosek w otoczeniu pięknych gór, wizyta w Memorialu jest jak zły sen. Jednak warto podjąć ten trud, jeśli chce się poznać niedawną historię Rumunii. Dla mieszkańców tego kraju miejsce to ma duże symboliczne znaczenie i jest masowo odwiedzane.

Muzeum mieści się przy ulicy Corneliu Coposu nr 4 w Sighetu Marmaţiei. Jadąc główną drogą przelotową przez centrum zobaczymy rozwieszony nad boczną uliczką po prawej stronie duży baner Memorial, który skieruje nas do muzeum. Więcej informacji (w tym po angielsku) na stronie www.memorialsighet.ro

Muzeum jest otwarte (poza poniedziałkami) codziennie w godzinach 9.30-18.30 (od 15 kwietnia do 15 października) i 9.30-16.30 (od 16 października do 14 kwietnia).