Podróże małe i duże > Polska – przewodnik

Toruń (Polska) – przewodnik

Ratusz Staromiejski (Toruń)

Toruń (łac. Thorunium) – w czasach świetności zwany Królową Wisły – to jedno z najstarszych i najpiękniejszych miast w Polsce, a jego wyjątkowość została potwierdzona między innymi poprzez wpisanie toruńskiej starówki na Listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO w 1997 roku. Zatem zapraszam do Torunia, miasta słodkich przysmaków – pierników oraz wybitnego astronoma – Mikołaja Kopernika – który wstrzymał Słońce i ruszył Ziemię.

ToruńToruńToruńToruńWisla (Toruń)

UWAGA! Wszystkich, którzy chcieliby uzupełnić poniższy artykuł, polecając tanie noclegi, dobre restauracje lub jakiekolwiek inne warte odwiedzenia miejsca, serdecznie zapraszamy do współtworzenia tego przewodnika. Można w tej sprawie pisać na adres redakcji redakcja@libertas.pl.

Historia

Kościół św. Jakuba (Toruń)Ratusz Staromiejski (Toruń)Kościół św. Ducha (Toruń)ToruńStatuetka flisaka (Toruń)ToruńToruń

Badania archeologiczne wykazały, że mniej więcej od X do V wieku p.n.e. na obszarze starego miasta istniała osada kultury łużyckiej. Około VIII wieku na prawym brzegu Wisły powstała osada już bezpośrednio związana z późniejszym miastem, a w X wieku została od strony lądu zabezpieczona wałem. Nie bez znaczenia militarnego był pewnie znajdujący się w pobliżu bród na Wiśle. Prawdopodobnie w XII wieku Tarnowo (Tarnovia) – bo tak nazywał się ów gród – zostało zniszczone w wyniku jakiegoś pruskiego najazdu.

W 1231 roku poniżej wcześniejszego grodu Krzyżacy założyli Torun (Thorun), którego nazwa była prawdopodobnie zniemczeniem słowiańskiej nazwy. W związku z częstymi powodziami pięć lat później przeniesiono miasto wyżej, a zamek (siedzibę komtura) zaczęto budować w miejscu wcześniejszego grodu Słowian. Był to na ziemi chełmińskiej pierwszy zamek krzyżacki, z którego wkrótce rozpoczął się podbój pogańskich Prus.

W roku 1280 Toruń został członkiem Hanzy, a z czasem stał się największym i najważniejszym śródlądowym portem związku oraz ważnym ośrodkiem wymiany handlowej i kulturalnej.

W 1411 roku to właśnie tutaj zawarto I pokój toruński po wielkiej wojnie z zakonem krzyżackim. Tutaj zaczęła się również wojna trzynastoletnia i tutaj się skończyła, gdy po zwycięstwie Polski w 1466 roku podpisano II pokój toruński, między innymi przyłączający Toruń wraz z Prusami Królewskimi do państwa polskiego. O potędze ówczesnego Torunia niech świadczy to, że miasto wydało na wojnę z Krzyżakami mniej więcej tyle, ile wynosiły ówcześnie dochody Krakowa z 80 lat! W uznaniu zasług król Kazimierz Jagiellończyk obdarzył miasto szeroką autonomią i licznymi przywilejami, a Toruń stał się jednym z najważniejszych miast na ziemiach polskich.

W pierwszej połowie XVI wieku dużą popularnością cieszyła się w Toruniu reformacja, a w 1557 roku stał się on oficjalnie miastem luterańskim. Największy rozkwit Torunia przypada na drugą połowę XVI i pierwszą XVII wieku. Liczył on wtedy prawie 30 tysięcy mieszkańców, był prężnym ośrodkiem handlowym i przemysłowym, znajdowały się tutaj młyny, tartaki, huty, młot mechaniczny do kucia żelaza, papiernie, browary, stocznie i inne. Zamożni mieszkańcy przykładali większą uwagę do wyglądu swojego miasta, a kamienice otrzymywały piękne renesansowe elewacje. Rozwój został zahamowany dopiero przez wojny ze Szwecją.

W 1629 roku oblężone przez wielokrotnie silniejszych Szwedów miasto zdołało się obronić, za co otrzymało medal od króla Zygmunta III Wazy, na którym widniała inskrypcja: Wierność i stałość ogniem doświadczona. Toruń przez nieprzyjaciół oblężony przy bożej pomocy mężnie przez obywateli obroniony d. 16 lutego 1629.

Po oblężeniu wzmocniono fortyfikacje, a Toruń stał się jedną z najpotężniejszych twierdz obronnych Rzeczypospolitej, ale wojna nie służyła handlowi, a najazd Szwedów z 1655 roku nie bez kozery nazwano potopem – tym razem i to dumne miasto zaznało okupacji. Gwoździem do trumny była wielka wojna północna, podczas której Szwedzi ponownie w październiku 1703 roku zdobyli miasto, dokonując w nim rekordowych zniszczeń.

W 1793 roku w wyniku II rozbioru pachnący piernikami i winem Toruń znalazł się w granicach Prus, zmieniając się w twierdzę na granicy z Rosją i cierpiąc podczas każdego przemarszu wojsk. Pod koniec XIX wieku była to jedna z największych twierdz w Europie.

Lepsze czasy przyszły dopiero wraz z powrotem na wieżę ratuszową biało-czerwonej flagi, co nastąpiło 18 stycznia 1920 roku. W dwudziestoleciu międzywojennym liczba mieszkańców Torunia wzrosła ponad dwukrotnie z 37 do 81 tysięcy mieszkańców. Niestety, statusu z lat swojej świetności Toruń nigdy już nie odzyskał.

Toruń

Mapa toruńskiej Starówki

Mapa toruńskiej starówki

1. Pomnik Kopernika 2. Ratusz Staromiejski 3. Kamienica pod Gwiazdą 4. Dwór Artusa 5. Statuetka Flisaka 6. Kościół Świętego Ducha 7. Kościół NMP i Planetarium 8. Krzywa Wieża 9. Spichrz gotycki 10. Spichrz barokowy 11. Brama Klasztorna 12. Baszta Gołębnik 13. Brama Żeglarska 14. Pałac Dąmbskich 15. Dom Kopernika 16. Katedra śś. Janów 17. Pałac Eskenów 18. Brama Mostowa 19. Dwór Mieszczański 20. Zamek Krzyżacki 21. Kościół św. Jakuba 22. Zbór Ewangelicki 23. Kościół Garnizonowy

Zwiedzanie Torunia

ToruńToruńToruń

Starówka w Toruniu zachwyca swoją architekturą, która szczęśliwie nie ucierpiała podczas dwóch wojen światowych. Dzięki temu jest to jedno z najcenniejszych takich miejsc w kraju – niewątpliwie warto je odwiedzić i zobaczyć na własne oczy. W 1997 roku zespół staromiejski Torunia obejmujący zrośnięte Stare i Nowe Miasto został wpisany na Listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Gwoli wyjaśnienia, „Nowe miasto” to nie jakaś współczesna narośl. W związku z intensywnym rozwojem Torunia zostało ono wytyczone w 1264 roku na wschód od lokowanego w roku 1236 Starego Miasta. Do dzisiaj zachowały się zresztą fragmenty murów oddzielających obie części.

Pomnik Mikołaja Kopernika

Pomnik Mikołaja kopernika (Toruń)

Mikołaj Kopernik był wszechstronnym uczonym, przede wszystkim wybitnym astronomem, ale także ekonomistą, matematykiem, lekarzem i tłumaczem. Dziś jest powszechnie kojarzony właśnie z Toruniem – miastem, w którym się urodził i spędził pierwsze osiemnaście lat swojego życia. Zaraz obok ratusza, w południowo-wschodnim narożniku staromiejskiego rynku, stoi jego spiżowy pomnik odlany w pracowni znanego berlińskiego rzeźbiarza Fryderyka Tiecka – podobno najczęściej fotografowany obiekt Torunia. Łaciński napis na cokole informuje, że upamiętnioną osobą jest Mikołaj Kopernik, torunianin, który ruszył Ziemię, a zatrzymał Słońce i niebo.

Ratusz staromiejski

Ratusz Staromiejski (Toruń)Ratusz Staromiejski (Toruń)Ratusz Staromiejski (Toruń)

Toruński ratusz jest jednym z największych ceglanych budynków tego typu w Europie i najważniejszym zabytkiem toruńskiej Starówki. Najstarszym elementem ratusza jest dolna część wieży zbudowana w II połowie XIII wieku. Czteroskrzydłowy, jednopiętrowy gotycki budynek powstał w latach 1391–1399, a w latach 1602–1605 został podwyższony i przebudowany w stylu renesansu niderlandzkiego według projektu flamandzkiego architekta Antoniego van Obberghena.

W wieży kryły się skarbiec, archiwum i więzienie, zaś w obszernych piwnicach szynkowano piwo i wino. Na parterze mieściły się sukiennice, ławy chlebowe, dziesiątki małych kramów oraz sala sądowa, zaś na piętrze – m.in. sala obrad rady miejskiej. W toruńskim ratuszu miały miejsce obrady Sejmu Polskiego w latach 1520, 1576 oraz 1626. Często gościli tu również polscy królowie, w tym Jan Olbracht, który właśnie tutaj, w Sali Królewskiej w 1501 roku przedwcześnie wyzionął ducha. Jego serce, które podobno nieraz ciągnęło władcę do urokliwych torunianek, do dziś spoczywa w kościele śś. Janów.

Ratusz Staromiejski (Toruń)Ratusz Staromiejski (Toruń)

Kamienica Pod Gwiazdą

Kamienica pod gwiazdą (Toruń)

Stojąca naprzeciwko Staromiejskiego Ratusza Kamienica Pod Gwiazdą, wyróżnia się barokową fasadą z kamiennym portalem i płaskorzeźbionymi drzwiami. Jej szczyt ozdobiony jest złotą gwiazdą, od której oczywiście wzięła się nazwa. Kamienica powstała w drugiej połowie XIII wieku, a następnie była wielokrotnie przebudowywana, ostateczny wygląd otrzymując pod koniec XVII wieku. Ciekawostką jest, że w latach 1495–1496 właścicielem posesji był Filip Buonaccorsi zwany Kallimachem, włoski humanista i nauczyciel synów króla Polski Kazimierza Jagiellończyka.

Wewnątrz można zobaczyć między innymi polichromowane stropy, spiralną drewnianą klatkę schodową z figurą Minerwy z 1697 roku, a także unikalną w skali kraju kolekcję Sztuki Dalekiego Wschodu, która jest tutaj wystawiana. Muzeum czynne jest od wtorku do niedzieli, w sezonie (01.05 – 30.09) od 11 do 18, a poza sezonem od 10 do 16.

Dwór Artusa

Dwór Artusa (Toruń)

Budynek stojący w tym miejscu nie zawsze nosił nazwę Dworu Artusa, a wzniesiony tutaj w latach 1385–1386 Dom Towarzyski ponoć nazywano tak nie bez powodu. Głównym celem bractwa wzorującego się na postaci legendarnego króla Artura i Rycerzy Okrągłego Stołu było bowiem nie tylko pielęgnowanie pobożności i prowadzenie akcji społecznych, lecz także krzewienie... towarzyskości. Tworzono w nim również historię, bo to właśnie w tym budynku w 1466 roku podpisano pokój toruński.

Dwór Artusa był wielokrotnie przebudowywany i remontowany, a w końcu rozebrany z uwagi na fatalny stan techniczny. Kolejny, wybudowany według nowego projektu w 1826 roku i szerszy o miejsce zajmowane wcześniej przez sąsiadującą kamienicę, został rozebrany w 1889 roku. Na jego miejscu powstał obecny okazały budynek, zajmujący miejsce trzech średniowiecznych parcel.

Pomnik Flisaka

Statuetka flisaka (Toruń)

Dawno, dawno temu do Torunia opanowanego akurat przez plagę żab, których nikt nie potrafił się pozbyć, przybył biedny flisak. Iwo – bo tak ów flisak miał na imię – nie zamierzał zresztą wcale z żabami walczyć, chciał tylko zarobić parę groszy, grając na skrzypcach. Gdy jego muzyka rozległa się na toruńskim rynku, niespodziewanie ze swych kryjówek powychodziły żaby i urzeczone melodią zaczęły gromadzić się wokół flisaka. Nie przestając grać, Iwo zaczął iść w kierunku bram miasta, a żaby jak zaklęte podążały za nim. Dotarłszy do niewielkiego stawu za murami miasta, Iwo wrzucił wydające jeszcze dźwięk skrzypce do wody, a w ślad za nimi rzuciły się do stawu żaby, które nigdy już do miasta nie wróciły. Ponoć za przysługę, jaką flisak wyświadczył miastu, burmistrz wręczył mu sowitą nagrodę, a mieszkańcy wystawili statuetkę przedstawiającą flisaka otoczonego przez żaby. Podobno wystarczy pomyśleć życzenie, a następnie dotknąć żaby, żeby się spełniło. Może się też zdarzyć, że żaba zamieni się w przystojnego księcia... No ale nie sprawdzałem, bo z racji tego, że wolę jednak księżniczki, wolałem nie ryzykować...

Statuetka została odsłonięta w 1914 roku i niezależnie od tego, czy jakiś flisak naprawdę żaby z miasta wywabił, zdaje się stać w dobrym miejscu. Aż do XX wieku Wisła – najdłuższa polska rzeka – była bardzo ważnym szlakiem komunikacyjnym, którego wartość trudna jest do przecenienia, zwłaszcza dla miast żyjących z handlu, takich jak Toruń. Ubodzy flisacy, zajmujący się spławianiem rozmaitych towarów z Małopolski i Mazowsza w dół Wisły, byli częstymi gośćmi w Toruniu.

Kościół św. Ducha

Kościół św. Ducha (Toruń)Kościół św. Ducha (Toruń)
Kościół św. Ducha (Toruń)

W 1724 roku wyrokiem komisji królewskiej powołanej po tumulcie toruńskim, luteranom został odebrany kościół mariacki, a nabożeństwa ewangelickie przeniesiono do sali Dworu Artusa nazwanej kościołem św. Krzyża. W 1740 roku wykupiono miejsce pod budowę, a rok później rozstrzygnięto konkurs architektoniczny, w którym wygrał projekt drezdeńskiego budowniczego Andrzeja Adama. W 1743 roku rozpoczęto budowę, która wkrótce została wstrzymana wskutek protestów. Dopiero w 1754 roku król August III Sas zezwolił na dokończenie kościoła pod warunkiem zmiany projektu i rezygnacji z wież i dzwonów. Uroczyste poświęcenie świątyni miało miejsce w 1756 roku, a wieżę dobudowano dopiero w roku 1899. W 1945 roku staromiejska parafia ewangelicka przestała istnieć, a objętemu przez jezuitów kościołowi nadano wezwanie Ducha Świętego i Świętego Stanisława Kostki. W tym samym roku ufundowano ołtarz wykonany przez Ignacego Zelka.

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (Toruń)Kościół Wniebowziecia Najświętszej Marii Panny (Toruń)Kościół Wniebowziecia Najświętszej Marii Panny (Toruń)

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny to gotycka budowla wzniesiona w II połowie XIV wieku przez franciszkanów z wykorzystaniem fragmentów wcześniejszego kościoła i przylegającego klasztoru. W połowie XVI wieku świątynia została przejęta przez luteranów, a od 1568 roku w zabudowaniach klasztornych istniało protestanckie gimnazjum akademickie. W I połowie XVIII wieku kościół i klasztor zwrócono katolikom. Wewnątrz znajdują się cenne gotyckie malowidła ścienne pochodzące z około 1380 roku, późnogotyckie dębowe stalle z I połowy XV wieku, rokokowy ołtarz główny z I połowy XVIII wieku oraz liczne epitafia i płyty nagrobne. Piękną kościołowi przydają także kolorowe dziewiętnastowieczne witraże, przez które wpada światło.

Kościół Wniebowziecia Najświętszej Marii Panny (Toruń)Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (Toruń)Kościół Wniebowziecia Najświętszej Marii Panny (Toruń)Kościół Wniebowziecia Najświętszej Marii Panny (Toruń)Kościół Wniebowziecia Najświętszej Marii Panny (Toruń)Kościół Wniebowziecia Najświętszej Marii Panny (Toruń)Kościół Wniebowziecia Najświętszej Marii Panny (Toruń)
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (Toruń)Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (Toruń)Kościół Wniebowziecia Najświętszej Marii Panny (Toruń)

Jest tu również barokowe mauzoleum Anny Wazówny. Wychowana w wierze katolickiej królewna przeszła w wieku kilkunastu lat na luteranizm, w związku z czym, gdy zmarła w roku 1625, nie mogła zostać pochowana w katedrze wawelskiej, z powodu papieskiego zakazu chowania protestantów na poświęconych katolickich cmentarzach. Przez kilka lat nie było wiadomo co zrobić z ciałem, dopiero w roku 1636 r. z rozkazu jej bratanka – króla Władysława IV Wazy – pochowano ją w dobudowanym mauzoleum. Jako ciekawostkę dodam, że Anna Wazówna była gorliwą obrończynią luteranizmu, mecenasem nauki i interesowała się m.in. botaniką. Podobno była pierwszą w Polsce osobą, która hodowała i paliła tytoń!

Planetarium

Planetarium (Toruń)

Franciszkanie rozpoczęli budowę klasztoru po przybyciu do Torunia w roku 1239. Jak już pisałem, w XVI wieku zabudowania zostały przejęte przez protestantów, a w 1724 roku na skutek królewskiego wyroku sądowego przekazane katolickiemu zakonowi bernardynów. W 1821 roku decyzją władz zaborczych klasztor uległ kasacie, budynki klasztorne w większości rozebrano, a świątynię przekazano diecezji...

Na miejscu dawnych ogrodów zakonu franciszkanów w drugiej połowie XIX wieku wybudowano zespół gazowni miejskiej, który składał się z trzech zbiorników: dwóch ośmiokątnych (rozebranych w 1926 roku) oraz największego, okrągłego. Ten ostatni został zaprojektowany w 1889 roku, a swoją funkcję przestał pełnić dopiero po II wojnie światowej. Zabytkowy budynek został odrestaurowany i adaptowany na planetarium w latach 1991–1993. Pierwszy seans astronomiczny pt. „A jednak się kręci” odbył się 17 lutego 1994 roku.

Mury obronne i Krzywa Wieża

Brama klasztorna (Toruń)Mury obronne (Toruń)Brama Żeglarska (Toruń)

Początki budowy umocnień w Toruniu sięgają lat sześćdziesiątych XIII wieku, kiedy bogacące się miasto zostało otoczone systemem ceglanych murów, baszt, bram i fos, z których wiele przetrwało do dziś. Do średniowiecznego Starego Miasta Torunia prowadziło 8 bram, z których do dzisiaj zachowały się trzy: Brama Klasztorna (nazwa pochodzi od nieistniejącego klasztoru i kościoła pw. Ducha Świętego), Brama Żeglarska (Toruń był przez wiele stuleci portem wiślanym) i Brama Mostowa (upamiętniająca swą nazwą istniejący ongiś w tym miejscu XV-wieczny, drewniany most). Pozostałe bramy wraz z przyległymi murami zostały rozebrane w XIX wieku. W systemie murów obronnych starego Torunia na uwagę zasługuje też kilka baszt obronnych, w tym Krzywa Wieża.

Zbudowana na przełomie XIII i XIV wieku Krzywa Wieża to jedna z kilkudziesięciu baszt miejskich. Początkowo pozbawiona była ściany od strony miasta, co ułatwiało obrońcom wciąganie amunicji na wyższe kondygnacje. W XVIII wieku dobudowano brakującą ścianę i urządzono w wieży karcer dla kobiet, zamieniony w XIX wieku na kuźnię i mieszkania.

Według legendy Krzywą Wieżę miał wznieść jeden z toruńskich Krzyżaków, jako symbol odejścia od surowej reguły zakonnej, w ramach pokuty za złamanie ślubu czystości. Podobno ci, których grzechy są cięższe od grzechu wspomnianego Krzyżaka, nie zdołają utrzymać równowagi, opierając się plecami o ścianę wieży, uda się to natomiast ludziom prawym. Kto się nie boi prawdy o sobie, może spróbować.

W rzeczywistości baszta została wzniesiona prosto, a jej odchylenie od pionu (około 1,4 metra) jest skutkiem przesunięcia gliniastego podłoża wieży już w średniowieczu. W przeszłości nie brakowało jednak takich, którzy twierdzili, że skrzywienie wieży to kara boska za bluźniercze odkrycie Kopernika i nawet w Rzymie było to poważnym argumentem za wpisaniem książki toruńskiego astronoma do Indeksu ksiąg zakazanych!

Baszta Gołębnik (Toruń)Mury obronne (Toruń)Krzywa wieża (Toruń)

Spichrz gotycki i spichrz barokowy

Spichrz gotycki (Toruń)Spichrz barokowy (Toruń)
Spichrz gotycki (Toruń)

Spichrze to jedne z najbardziej charakterystycznych budynków Torunia. Przetrwały do dziś jako świadectwo zamożności miasta z czasów, kiedy było ono wielkim europejskim ośrodkiem handlowym. Bogactwo tego należącego do Hanzy ośrodka wyrosło bowiem na międzynarodowym handlu, a ten pociągał za sobą transport i składowanie wielkich ilości towarów. Już na przełomie XIII i XIV wieku na terenie Starego Miasta było około 30 spichrzów, a w okresie największego rozkwitu handlu zbożem w XVII wieku było ich ponad sto!

W niektórych spichlerzach zachowały się namalowane na ścianach miarki ułatwiające określenie ilości zboża. Musiało być ono wielokrotnie przerzucane, aby zapobiec gniciu, a przy okazji wietrzenia było liczone. Robotnicy śpiewali, a na podstawie ilości zwrotek pieśni liczono ilość przerzucanych szufli – potrzeba matką wynalazku.

Spichlerze w Malborku, Kołobrzegu, Szczecinie czy Gdańsku niestety nie przetrwały, co czyni spichrze toruńskie – jedyne tego rodzaju zachowane obiekty w północnej Polsce – jednymi z najcenniejszych polskich zabytków. Dzisiaj pozostało ich 30, do najciekawszych należą budynki: przy ul. Podmurnej 7 i 13, „Szwedzki” przy ul. Mostowej 1 oraz zespół spichrzowo-mieszkalny przy ul. Mostowej 6.

Koniecznie trzeba zobaczyć zwrócony szczytem do ulicy barokowy spichrz przy ul. Piekary 2, który pochodzi z pierwszej połowy XVII wieku. Otwory okienne ozdobione opaskami mają przypominać związane worki ze zbożem. Jest to jeden z największych i najciekawszych tego typu budynków w Polsce. Zaraz obok, przy ul. Piekary 4 znajduje się spichlerz gotycki z drugiej połowy XIV wieku z doskonale zachowanym szczytem schodkowym, reprezentujący wysoki poziom budownictwa magazynowego z okresu wielkiego handlu Torunia.

Pałac Dąmbskich

Pałac Dąmbskich (Toruń)

Pałac Dąmbskich to rezydencja zbudowana przez biskupa kujawskiego Stanisława Kazimierza Dąmbskiego w 1693 roku. Do budowy pałacu wykorzystano mury istniejących tu od XV wieku dwóch kamienic. Od strony ulicy widać bogatą barokową dekorację fasady z charakterystycznymi dla Torunia wykonanymi w tynku ornamentami roślinnymi oraz rzeźbionym portalem z zachowanym przedprożem. Do końca XVIII wieku budynek stanowił własność rodziny Dąmbskich, w XIX wieku zaadaptowano go na kasyno oficerskie. Dawny wygląd pałacyku przywrócono mu w latach 80. XX wieku.

Dom Mikołaja Kopernika

Dom Mikołaja Kopernika (Toruń)Dom Mikołaja Kopernika (Toruń)

Dom Mikołaja Kopernika to gotycka kamienica zbudowana w XIV wieku w formie typowej dla miast hanzeatyckich. Bogato zdobiona elewacja frontowa z ostrołukowym portalem i zakończona schodkowym szczytem skrywa odrestaurowane wnętrze z XV–XVIII wieku: wysoką sień z otwartą kuchnią na parterze i kantorkiem kupieckim, mieszkalne piętro oraz wyższe kondygnacje pełniące funkcje magazynowe. Kamienica ta stanowiła w latach 1463–1480 własność rodziny Mikołaja Kopernika i jest jednym z prawdopodobnych miejsc urodzin toruńskiego astronoma, który przyszedł na świat 19 lutego 1473 roku. Od 1973 roku znajduje się tutaj siedziba Muzeum Mikołaja Kopernika.

Bazylika katedralna śś. Janów Chrzciciela i Ewangelisty

Bazylika katedralna śś. Janów Chrzciciela i Ewangelisty (Toruń)Bazylika katedralna śś. Janów Chrzciciela i Ewangelisty (Toruń)

Ta gotycka katedra pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty już w średniowieczu była najważniejszą z toruńskich świątyń. Budowana etapami od I połowy XIII wieku (prezbiterium) do I połowy XV wieku (wieża), jako kościół parafialny Starego Miasta Torunia skupiała życie religijne mieszkańców. Wewnątrz możemy podziwiać gotyckie, barokowe i rokokowe wyposażenie, m.in.: malowidła ścienne z XIV wieku, ołtarz główny z lat 1502–1506 i ołtarze boczne z XV–XVIII wieku. W kaplicy św. św. Aniołów Stróżów, miejscu chrzcin Mikołaja Kopernika, znajdują się gotycka chrzcielnica z końca XIII wieku, renesansowe epitafium z portretem astronoma oraz jego popiersie wykonane w marmurze z 1766 roku. Na wieży w roku 1500 zawieszono największy w ówczesnej Polsce dzwon o wadze 7238 kg zwany Tuba Dei (Trąba Boża). W 1935 roku kościół został podniesiony do rangi bazyliki mniejszej przez papieża Piusa XI, a w 1992 roku – do katedry nowej diecezji toruńskiej przez Jana Pawła II.

Bazylika katedralna śś. Janów Chrzciciela i Ewangelisty (Toruń)Bazylika katedralna śś. Janów Chrzciciela i Ewangelisty (Toruń)Bazylika katedralna śś. Janów Chrzciciela i Ewangelisty (Toruń)Bazylika katedralna śś. Janów Chrzciciela i Ewangelisty (Toruń)Bazylika katedralna śś. Janów Chrzciciela i Ewangelisty (Toruń)

Toruńskie pierniki

Toruńskie piernikiPiernikarka toruńska (Toruń)

Gdańska wódeczka Krakowska dzieweczka Warszawski trzewiczek Toruński pierniczek!Fryderyk Hoffmann

Od wieków Toruń słynie ze swoich pierników (najstarsze wzmianki o toruńskim piernikarstwie pochodzą z XIV wieku), które stały się chyba najbardziej wyraźną wizytówką miasta, a dla większości z nas są pierwszym z nim skojarzeniem. Szczerze mówiąc, nigdy wielkim fanem pierników nie byłem, ale najprawdopodobniej te, których próbowałem, nigdy nic wspólnego z Toruniem nie miały. Dopiero tutaj, zaopatrzywszy się w świeże pierniki w jednym ze sklepów, zrozumiałem skąd bierze się ich sława. Nie spróbować tych słodkości wypiekanych przez tutejszych mistrzów według tradycyjnych receptur, to jakby w ogóle nie być w Toruniu. Niestety nie zdążyliśmy już na ostatni, rozpoczynany o godzinie 17:00 pokaz w Muzeum Piernika (ul. Rabiańska 9), jednak cieszy się ono bardzo dobrą sławą, więc myślę, że mimo to, możemy je polecić.

Pałac Eskenów (Czerwony Spichlerz)

Pałac Eskenów (Toruń)

Pierwotnie gotycka kamienica wzniesiona pod koniec XIV wieku przez burmistrza Henryka Hitfelda. Na początku XVI wieku stała się na prawie 200 lat własnością toruńskich patrycjuszy – rodziny Eskenów, a około roku 1590 została przez nich przebudowana na okazałą renesansową rezydencję. Później kamienica była własnością różnych kupców, a w 1844 roku została przerobiona na spichlerz mieszczący wojskowy magazyn prowiantowy. Obecnie mieści się w niej Muzeum Historii Torunia. Muzeum czynne jest codziennie oprócz poniedziałków w godzinach 10:00–16:00, a od maja do września do godziny 18:00.

Ruiny Zamku Krzyżackiego (Toruń)

Ruiny zamku krzyżackiego (Toruń)Ruiny zamku krzyżackiego (Toruń)

W pierwszej połowie XIII wieku na miejscu wcześniejszego grodu obronnego Krzyżacy rozpoczęli budowę pierwszego zamku na ziemi chełmińskiej, z którego rozpoczął się później podbój Prus. W drugiej połowie XIII wieku w obrębie ceglano-kamiennych murów obwodowych wzniesiono zamek główny. W skrzydle południowym znajdowały się kaplica, refektarz i dormitorium. W skrzydle wschodnim umieszczono salę obrad – kapitularz. Na dziedzińcu postawiono wysoką ośmioboczną wieżę z lochem, studnię oraz krużganki. Od wschodu nad strumieniem zbudowano gdanisko – wieżę usytuowaną na zewnątrz linii murów obronnych, ale połączoną z nimi a pełniącą funkcję latryny.

7 lutego 1454 roku mieszczanie toruńscy oblegli zamek, dając sygnał do zbrojnego powstania przeciw uciążliwym władcom państwa krzyżackiego i właściwie rozpoczęli wojnę trzynastoletnią. Zdobyty następnego dnia zamek na polecenie ówczesnej rady miasta został rozebrany, a na jego miejscu urządzono śmietnisko. Do dzisiaj zachowały się tylko części zamkowej fosy i murów, dolne partie zamku głównego oraz gdanisko.

Zwiedzanie ruin jest płatne, bilet normalny kosztuje 8 zł, ulgowy – 5 zł, a rodzinny – 15 zł.

Kościół św. Jakuba

Kościół św. Jakuba (Toruń)Barokowa rzeźba św. Jakuba Apostoła (Toruń)Kościół św. Jakuba (Toruń)
Kościół św. Jakuba (Toruń)Kościół św. Jakuba (Toruń)

Kościół św. Jakuba to gotycka, orientowana budowla wzniesiona w latach 1309–1424 jako kościół parafialny dla Nowego Miasta Torunia. Jest to jedyna w Toruniu świątynia o układzie bazyliki (dwie nawy boczne o połowę niższe od nawy głównej). Została zbudowana na wzór kamiennych, zachodnioeuropejskich katedr, a ciężar sklepień głównej nawy przeniesiono na zwieńczone sterczynami skarpy za pomocą zewnętrznych łuków odporowych, z których widoczny jest jeden (rozpięty nad dachem niewielkiej zakrystii), pozostałe zostały złączone w XV wieku z murami podwyższonych wówczas bocznych kaplic. Ze względu na swą wyjątkową konstrukcję kościół św. Jakuba uważany jest za najpiękniejszy gotycki budynek sakralny w Toruniu.

Unikalny klimat tworzą cenne gotyckie polichromie i sklepienia, a także mistyczny krucyfiks Drzewo Życia z końca XIV wieku, przedstawiający Chrystusa wiszącego na drzewie życia, którego gałązki oplatają rzeźby 12 starotestamentowych proroków.

W nawie głównej znajduje się piękny barokowy ołtarz i jedne z najstarszych w Polsce renesansowe organy z 1611 roku, bogato ozdobione rzeźbami i herbami Prus Królewskich oraz Starego i Nowego Miasta Torunia.

Kościół św. Jakuba (Toruń)Kościół św. Jakuba (Toruń)Kościół św. Jakuba (Toruń)Kościół św. Jakuba (Toruń)Kościół św. Jakuba (Toruń)

Dawny ewangelicki kościół pw. Trójcy Świętej w Toruniu

Dawny kościół ewangelicki (Toruń)Dawny kościół ewangelicki (Toruń)

Nowe Miasto lokowane w roku 1264 było osobnym tworem z własnymi władzami i ratuszem ulokowanym pośrodku rynku, typowym dla średniowiecznych miast. Po zrośnięciu się Starego i Nowego Miasta przez pewien czas ratusz pełnił jeszcze funkcję pomocniczą, ale na początku XVII wieku został zamieniony w magazyn handlowy. W 1668 roku, po tym jak ewangelicy utracili kościół św. Jakuba, został zamieniony na zbór pw. Trójcy Świętej. Z uwagi na zły stan techniczny został rozebrany w roku 1818, a na jego fundamentach wzniesiono ukończony w 1824 roku i istniejący do dzisiaj budynek w stylu arkadowym.

Do 1927 roku mieścił się tu kościół ewangelicko-unijny, później, aż do roku 1939 – cerkiew prawosławna św. Mikołaja, a po II wojnie światowej – magazyny. Obecnie w budynku zboru znajduje się jedna z większych toruńskich dyskotek.

Neogotycki kościół św. Katarzyny

Kościół św. Katarzyny (Toruń)Kosciol św. Katarzyny (Toruń)Kościół św. Katarzyny (Toruń)

Budowę kościoła wojskowego pw. św. Katarzyny rozpoczęto w roku 1894 z myślą o żołnierzach wyznania protestanckiego, którzy stacjonowali w twierdzy Toruń. W 1905 roku kościół został ukończony i poświęcony w obecności cesarza Wilhelma II. Witraże wykonano w Toruniu w 1897 roku, a 20-głosowe organy w roku 1905.

Po wojnie, w styczniu 1920 roku świątynia została przejęta przez Wojsko Polskie, a w lipcu konsekrowana jako katolicki kościół wojskowy. W dwudziestoleciu międzywojennym nadano jej bardziej katolicki wygląd, wzbogacając ją o ołtarze wg projektu kpt. inż. Jarosławskiego, a także płaskorzeźby wykonane przez Ignacego Zelka. Przerobiono także organy na 35-głosowe.

Kościół położony jest na Przedmieściu św. Katarzyny, poza obrębem dawnych murów nowomiejskich. Posiada wieżę o wysokości 86 metrów (najwyższą w Toruniu).

Rejs

Rejs

Pewnie większość z nas widziała genialną parodię komunistycznej rzeczywistości z niezapomnianymi: Zdzisławem Maklakiewiczem, Janem Himilsbachem i Stanisławem Tymem, ale nie każdy wie, gdzie powstał był ów film. Przyznam się szczerze, że też nie wiedziałem. Tymczasem w Toruniu, nad Wisłą, zaraz przy staromiejskich murach znajduje się tablica informująca, że właśnie tym miejscu w 1969 roku były kręcone zdjęcia do kultowego polskiego filmu Rejs w reżyserii Marka Piwowskiego. Wszyscy fani z pewnością chętnie udadzą się na spacer brzegiem Wisły, choćby po to, by poszukać drogi na Ostrołękę.

Panorama Torunia

Jeśli ktoś chciałby popatrzeć na miasto z szerszej perspektywy, to panoramę Torunia najlepiej podziwiać z przeciwległego brzegu Wisły – z wyspy Kępa Bazarowa. Do podziwiania tego widoku wykonano nawet specjalny taras. W sezonie letnim na Kępę Bazarową można dopłynąć łodzią turystyczną „Katarzynka”. Oczywiście można również dotrzeć tam pieszo lub samochodem.

Toruń

Twierdza Toruń (Festung Thorn)

Twierdza Toruń, fort IVTwierdza Toruń, fort IVTwierdza Toruń, fort IVTwierdza Toruń, fort IV

W wyniku postępu w technice wojennej z czasem stare mury miejskie stały się praktycznie bezużyteczne. Zaczęto budować więc ziemne fortyfikacje poza murami miasta, które następnie były przebudowywane i wzmacniane przez Polaków, Szwedów, Francuzów, Rosjan i Prusaków. To właśnie ci ostatni, po wygraniu wojny z Francją, za pieniądze uzyskane z kontrybucji, a w obliczu pogarszających się stosunków z Rosją, podjęli decyzję o nowoczesnym ufortyfikowaniu Torunia, który miał doskonałe położenie strategiczne – leżał w pobliżu granicy z Rosją i był miejscem przeprawy kolejowo-drogowej przez Wisłę.

Budowę rozpoczęto w 1877 roku, jednak w związku z szybkim rozwojem artylerii obiekty te szybko stawały się przestarzałe, a ich dobudowywanie, wzmacnianie i modernizacja zdawało nie mieć końca, czyniąc Twierdzę Toruń jednym z potężniejszych zespołów obiektów militarnych w Polsce i Europie. W sumie do I wojny światowej w dzisiejszych granicach administracyjnych Torunia powstało około 200 obiektów fortecznych, z których do dzisiaj zachowało się prawie 150! Budowa toruńskiej twierdzy kosztowała cesarstwo niemieckie 60 mln marek i nigdy nie sprawdziła się w boju, ale może dzięki jej odstraszającej potędze Toruń podczas dwóch wielkich wojen XX wieku nie odniósł większych strat.

Forty toruńskie połączone są pieszym czarnym szlakiem (44 km). Jednym z nich jest Fort IV zbudowany w latach 1878–84 jako jeden z piętnastu fortów toruńskiego pierścienia fortecznego. Reprezentuje on typ głównego standardowego fortu artyleryjskiego. Został zaprojektowany jako jednowałowy fort o kształcie spłaszczonego pięcioboku. Czoło i barki tworzy wał ziemny ze stanowiskami dla artylerii, remizami artyleryjskimi i schronami pogotowia. Środkową część stanowi dwukondygnacyjny blok koszarowy mieszczący izby żołnierskie i oficerskie, kuchnie oraz magazyny. Za koszarami znajdują się prochownie wojenne, dalej – blok kazamatowy (magazyny pocisków, laboratoria amunicyjne). Fort otoczony jest suchą fosą o obmurowanej przeciwskarpie, obiegającą zakolami dwie kaponiery barkowe.

W 1894 roku fort otrzymał własną nazwę – Yorck von Wartenburg. W styczniu 1920 roku został przejęty przez Wojsko Polskie (bez wyposażenia, uzbrojenia i dokumentacji), a trzy lata później nazwę fortu przemianowano na Fort IV imienia Stanisława Żółkiewskiego, hetmana i kanclerza wielkiego koronnego.

Indywidualne zwiedzanie fortu kosztuje 5 zł od osoby. Interesujące może być nocne zwiedzanie fortu w towarzystwie przewodnika w cenie 50 zł za grupę. Jako ciekawostkę dodam, że w forcie tym można również przenocować (sic!), ponieważ zamieniono go w niedrogi hotel! Polecam.

Twierdza Toruń, fort IVTwierdza Toruń, fort IVTwierdza Toruń, fort IVTwierdza Toruń, fort IV

Tanie noclegi w Toruniu

Twierdza Toruń, fort IV
Twierdza Toruń, fort IVTwierdza Toruń, fort IV
Twierdza Toruń, fort IV

Wartych odwiedzenia miejsc w Toruniu na pewno nie brakuje, a powyższa lista z pewnością nie jest wyczerpująca. Co jeśli jednak na zwiedzaniu zastanie nas noc? Droższych i tańszych hoteli pewnie w Toruniu nie brakuje i jeśli ktoś chciałby zaproponować jakieś ciekawe miejsca, to oczywiście może to na łamach tej strony zrobić. Ja chciałbym natomiast polecić wspomniany już wcześniej Fort IV (ul. Chrobrego 86, tel. +48 56 655-82-36) – pruski fort artyleryjski z XIX wieku, który zmieniony na hotel zapewnia niepowtarzalny klimat i zaskakująco niskie ceny. W 2012 roku w salach wieloosobowych łóżko bez pościeli kosztowało 20 zł za noc. W pokojach 1–3 osobowych – 30 zł, a w 2–3 osobowych pokojach z łazienką – około 40 zł za noc. Nocleg można sobie urozmaicić zwiedzaniem fortu (5 zł od osoby). Polecam!

Gdzie zjeść i czym popić?

Jan Olbracht Browar Staromiejski

Browar Jan Olbracht

Jeśli znuży Was zwiedzanie, to przy ul. Szczytnej 15, około 50 metrów od Rynku Staromiejskiego, w XV-wiecznej gotyckiej kamienicy mieści się minibrowar nazwany imieniem Jana Olbrachta – króla, który Toruń bardzo sobie upodobał i często go odwiedzał. Kto wie, czy czasu spędzonego tutaj nie uprzyjemniał sobie pijaństwem i wszelką rozpustą, jak bowiem pisze kronikarz Miechowita, król był tęgi, kościsty i silny, około piersi, rąk i nóg gęstszym, na głowie rzadkim włosem okryty. W ruchach szybki, często u boku z mieczykiem przypasanym występował, namiętnościom i chuciom jako człowiek wojskowy folgował.

Browar Jan Olbracht jest podobno jedynym miejscem w Toruniu, gdzie warzenie piwa odbywa się na oczach klientów. Goście kosztować tu mogą dań kuchni polskiej z elementami bawarskiej, popijając warzonym w tradycyjny sposób piwem. Wspominam o nim, ponieważ jest to jak dotąd jedyny znany mi pub, w którym można napić się piwa piernikowego nawiązującego oczywiście do toruńskiej tradycji wypiekania tych specjałów. Fanem piernikowego piwa się nie stałem, ale spróbować nie zaszkodzi.

Pierogarnie Stary Toruń i Stary Młyn

Pierogarnia

Przybywającym z daleka wędrowcom nie tylko pierników i piwa, ale wszelkiego jadła w tym bogatym królewskim grodzie z pewnością nie braknie. Znajdziecie tu i włoską pizzę i amerykańskie hamburgery, a nawet tureckie kebaby. Tych, którzy mieliby ochotę na coś bliższego naszej tradycji (w myśl zasady, że pizzę to będziemy jeść w Italii), zapraszam na znane w Polsce prawdopodobnie już od XIII wieku pierogi. Przywędrowały one do nas przez Ruś aż z dalekiego wschodu, a w ciągu kilkuset lat zdążyły się mocno się w naszej kuchni zadomowić. Nie bójmy się tego powiedzieć – są już nasze!

W Toruniu można się nimi uraczyć między innymi w Pierogarni Stary Toruń lub bratnim Starym Młynie. Pierogi nie są wyciągane z zamrażarki, ale przygotowywane na miejscu wg tradycyjnych receptur. Wybór duży, bo i pierogi z wody brane, i z pieca, i smażone – aż nie wiadomo, które wybrać! W nadzieniach też można przebierać, znajdą tu coś dla siebie i mięsożercy, i wegetarianie i ci, którzy gustują raczej w pierogach podawanych na słodko. Wszystko bardzo smaczne, a ceny rozsądne. Nic dziwnego, że klientów nie brakuje, co jest chyba najlepszą rekomendacją. Zapraszam i życzę smacznego.

Witold Wieszczek

Źródła:

  1. www.torun.pl

PodróżeKulturaMuzykaHistoriaFelietonyPaństwo, polityka, społeczeństwoPowieści i opowiadaniaKącik poezjiRecenzjeWielkie żarcieKomiks
PrzewodnikiAlbaniaNepalPolskaRumunia
Oceń zamieszczony obok artykuł.
Minister kazał, więc uprzejmie informujemy, że nasze strony wykorzystują pliki cookies (ciasteczka) i inne dziwne technologie m.in. w celach statystycznych. Jeśli Ci to przeszkadza, możesz je zablokować, zmieniając ustawienia swojej przeglądarki. Więcej informacji znajdziesz w artykule: Pliki cookies (ciasteczka) i podobne technologie.