Juliusz językiem się bawi, tworzy strofy z taką łatwością, jak Chopin mazurki. Teraz już wie. To przyszło nagle. To olśnienie. Dzieje narodu to dzieje Ducha. Duch wciela się w kolejnych władców narodu. Wcielił się w Chrobrego, w Jagiełłę, wciela się w wybitnych twórców. Na pewno wcielił się w Wita Stwosza, mimo iż on Niemiec.Wcielił się w Stasia Wyspiańskiego, w Matejkę. No Juliuszu niech ci to przejdzie przez gardło. Wcielił się w Adama.

– Jakiego Adama? – spytał Juliusz.

– W Adama Mickiewicza!

– Ach. Adama. Możliwe.

*

Szuka się Prawdy na ścieżkach wersetów, ksiąg natchnionych. I ona tam jest.

– Jaśku, pisząc ten tekst, okiem rzuciłem na Pismo, a tam otwarta na wersetach następujących:

Nie polegaj na swoich bogactwach i nie mów: Jestem samowystarczalny.

I zaraz następuje skojarzenie następujące. Polskie dworki kresowe, siedlisko tradycji, polskości, wyspy zakonserwowanej historii, musiały z natury rzeczy być samowystarczalne. To były takie małe przedsiębiorstwa produkcyjne zajmujące się wszystkim. Bo słabe drogi, a w zimie zaspy do nieba, a żyć trzeba. Musi chleba wystarczyć, mięsa i konfitury też, bo nieraz słodkiego się zachce.

I ten szlachcic własną zasługę robił z tej swojej samowystarczalności. Zastygł w samouwielbieniu. Okrutna, barbarzyńska, azjatycka horda zniszczyła ten świat.

Ale za czasów Juliusza we dworkach cisza, spokój a panienki romanse czytają i o romansach myślą, a wpis takiego Julka w sztambuchu setki razy odczytują, przypisując mu rolę, o której Julek nawet nie pomyślał.

Po prostu wpisał coś tam panience i już. Nie myśl sobie panienko za dużo. Usidlisz takiego Juliusza i co dalej? Wiadomo! Nawet pisać nie warto. Zrobisz mu z życia rozkład dnia, gdzie miejsce będzie na śniadanie (ale nie o 10.00, o zimnym mięsie nie wspominając) podwieczorek, siedzenie na ganku by sąsiedzi widzieli. I to już koniec.

Staniesz się panienko żoną i będziesz mówić „mój mąż Juliusz Słowacki właśnie tworzy” i dzisiaj gości nie przyjmuje.

Więc Jaśku dzisiaj z raportu nici. Właściwie w ogóle nie ma szans. Żadnych.

*

Noc z 20 na 21 kwietnia 1845 roku.

Tutaj konieczne jest przytoczenie paru zdań z książki Jarosława Marka Rymkiewicza.

Juliusz Słowacki pyta o godzinę. Słowacki komunikował rzeczy, które dla niego miały jakiś sens, ale dla czytelników były całkiem nonsensowne.

A. Małecki – wybitny krytyk literacki sądził, że „Ksiądz Marek” i „Sen srebrny” to najbałamutniejsze utwory, jakie wypłynęły spod pióra Juliusza. A o „Królu-Duchu” sądzono, że jest najwspanialszy i najoryginalniejszy utwór Juliusza, tyle że dziwaczny, chaotyczny, niejasny i niekonsekwentny.

Krytycy zawsze wiedzą lepiej.

Ale oni odchodzą, a dzieło trwa.

*

I teraz tak. Uważają oni, ci krytycy, że to jest mylny pogląd, że duch może się wcielać w różne osoby. Mówimy oczywiście o duchu – narodu. O istocie tego narodu.

Oczywiście Juliusz nie pisał, że duch wcielił się w Stasia Wyspiańskiego, bo Staś się urodził 20 chyba lat po śmierci Juliusza, ale przecież my dzisiaj 100 lat po premierze „Wesela” wiemy, że to tak jest. Wyspiański skupił w tej chacie wszystko. Był więc przez moment i przez tę noc człowiekiem historią i człowiekiem soczewką.

*

Wszyscy krytycy i czytelnicy mówili, że Juliusz pisze bałamutne rzeczy, absurdalne i niedorzeczne. A jednocześnie wszyscy tak mówiąc, powtarzali z uporem, że Słowacki był jednak wielkim, wspaniałym poetą. Te zdania też pochodzą z książki Jarosława Marka Rymkiewicza.

*

A my teraz na początku mitycznego XXI wieku, uważamy tak samo. Jak przekazać Prawdę, którą Juliusz znał? Można tylko mówić chaotycznie, można zachwycać się, a czytający odbierze to jako bełkot. Jest chyba jedna zasada. Trzeba mówić prosto, bez wysilania się na jakieś myślowe konstrukcje. O, na przykład takie zdanie jest u św. Marka:

…Około czwartej straży nocnej przyszedł do nich, krocząc po jeziorze i chciał ich minąć.

Prosto pisze, normalnie „krocząc po jeziorze”.

Spróbuj i ty. Masz wiarę to ci się uda.

Na pewno ci się uda, kroczyć po jeziorze.

*

Uczony wie lepiej. Napisze o tej swojej wiedzy uczony traktat, dowiedzie, że po wodzie chodzić się nie da, gdyż czynniki fizyczne... i tak dalej. A ponadto to jest legenda, metafora, alegoria, projekcja.

A ta metafora, czy tam legenda już dwa tysiące lat inspiruje tych, co rzeźbią, piszą, malują, filmują i fotografują.

A uczonego traktatu sfilmować się nie da.

Nie da i już.

*

„Król-Duch” wydawał się Juliuszowi dziełem niegodnym tej Prawdy, którą miał Juliusz do przekazania. I kazał czytać z prostotą dziecka.

*

Wróćmy do tego fragmentu z Ewangelii św. Marka:

Przyszedł do nich krocząc po jeziorze.

Dziecko to zrozumie. To jest proste, jasne. Ten, co szedł, miał taką moc i siłę, że mógł po jeziorze chodzić. A dorosły, który już „tyle widział i przeżył” zacznie analizować, wątpić, kluczyć i co?

Wpadnie do wody, utopi się w swoich rozważaniach. A przecież to takie proste.

Chodzić po wodzie.

*

Matkę Juliusza Słowackiego wezwano do Krzemieńca przed oblicze Komisji Śledczej w Kijowie i przesłuchiwano w sylwestrowy wieczór 1838 roku. Na pytanie: „Czy nie miała pani kiedykolwiek u siebie i nie przekazywała pani bratu swojemu Teofilowi Januszewskiemu, przedstawionego tu egzemplarza „Poezji” Juliusza Słowackiego, który jest pani synem?” – padła spokojna odpowiedź: „Nigdy nie czytałam poezji mojego syna”. Ileż kosztować ją musiało wyrzeczenie się tego, którego kochała najbardziej ze wszystkich na świecie.

To są zdania z książki Barbary Wachowicz „Ty jesteś jak zdrowie”. Za sto lat na tych ziemiach będzie pełny triumf szatana. Ludzie będą przyznawać się do wszystkiego, co tylko zażąda śledczy. Teraz w 1838 roku trwa próba generalna.

Próba udana zresztą.

Spektakl może się zacząć.

*

Ziarnem Polski być jeden prosty człowiek może Jak to w ziarnku żyta – żyje całe przyszłe zboże.

Właściwie te słowa mówią wszystko.

Zaraz, zaraz, ziarno może upaść na drogę. Tam wydziobią je ptaki. Może być przytłumione przez chwasty. A chwastów moc będzie. Będą kolorowe, różnorodne, błyszczące, krzykliwe.

A prosty człowiek odrzuci chwasty i…

… i zboże wyrośnie.

*

Inne uczone, nad księgami siedzą, Lecz z literami oko nic nie czyni, O duchu w księgach zamkniętym nie wiedzą Jedna skończyła kartkę – palec ślini, Widać ciekawa, co wieszcze powiedzą Na drugiej karcie.

Zjadacz chleba nie umie czytać, jak należy, nie umie czytać tak, jakby tego sobie życzył autor „Króla-Ducha”, bo ten fragment powyższy z tego to poematu, zaczerpnięty jest. Juliusz wymyślił ten dywan, gdzie z jednej strony poplątane nici, supełki, chaos istny a z drugiej ład, sens i porządek. My widzimy chaos, a Juliusz ujrzał ład i o tym ładzie pisze, tylko my czytać nie umiemy.

*

25 sierpnia 1832 roku Juliusz pojechał do Wersalu. Chodził sam jeden po ciemnych alejkach parku i myślał o Litwie. Tak to opisał w liście.

– Jaśku! Czy ty spotkałeś Juliusza, jak samotny spacerował po parku w Wersalu?

Juliusz na Litwę już nigdy nie wróci, ale jak spotkasz go, nie mów mu tego. On i Adam z oddali stworzą inną Litwę, która już na zawsze zagości w naszej świadomości.

*

Anioł o bladym licu, niebieskich oczach w wytartych dżinsach spranej koszuli leżał pod płotem z butelką piwa w ręce i mocnym w ustach, załamał się, bo wyrzucili z raju.

Taki wiersz napisała Juliuszu 13 letnia dziewczyna z Będzina. Ty nas (i ich) przerobić chcesz w aniołów, a oni złudzeń nie mają, uważają, że... właśnie, co, co uważają? Że nie da się, że nie wytrzymają tam długo. Ale dlaczego go z raju wyrzucili? Nie zasłużył, czy nie godny?