A Juliusz? Co robi Juliusz? Wędruje po miejscach, gdzie się rodzi Naród. Patrzy na Mieszka, Chrobrego, na ludzi, którzy z oporem przyjmują chrześcijaństwo i opowiada im o swej wizji. Z gorączką w oczach mówi do nich:

Wieki minęły… a to tchnienie Boże I to owianie ogniem naszych ramion Na mych mogiłach… Na walkę z formą przeznaczony wieczną, Aż Jeruzalem sprowadzę słoneczną.

*

Pogańskie bożki nie ustępują. Jeszcze w puszczach polskich lud cześć im oddaje. Dlatego Juliusz zmuszony jest w ostry, radykalny sposób uporać się z tym problemem.

Ja sam… na one złote dyjadema, Które na czole Światowida pała, Patrząc… myślałem i zdjęła mię trwoga Żem na trzy części rozbił głowę boga.

Krzyż powoli triumfuje, ale pogańskie bożki nie poddają się. Ciągle będą powracać. Będą powracać w różnych formach. I pociągać będą za sobą wielu.

*

… i straszliwy gdzieś lud ode wschodu wstał… a ja miałem o nim już widzenie.

Juliusz ostrzega. Juliusz wie, co nas czeka.

Ja świadek, że Bóg szatanom pożycza Czasu na nocne niewidzialne zbrodnie A ci – zdmuchują żywotów pochodnie.

Tak Opatrzność ustaliła, mamy żyć obok straszliwego ludu ze Wschodu. Jednakże ten lud nie najgorszy. Po prostu tak się składa, o czym już pisaliśmy, że nie ma szczęścia do władców. A to Iwan Groźny, a to inny satrapa. I to prawosławie, które już religią nie jest tylko rytuałem bizantyjskim pełnym przepychu, gdzie zagubiono gdzieś ducha, a na pierwszym miejscu jest car i jego wola uważana za wolę Boga.

*

Na tęczę blasków, którą tak ogromnie Anieli twoi w niebie rozpostarli, Nowi gdzieś ludzie w sto lat będą po mnie Patrzący – mali. Nim się przed moją nicością ukorzę, Smutno mi Boże!

Szukałem Julka wszędzie i wiesz, gdzie go znalazłem? Na morzu. Płynie do Aleksandrii.

– A, w który to rok się Jasiu przeniosłeś?

– W 1836. Październik.

– Już miałem dość smutku twojego miasta, tych biedaszybów, tych agitatorów czerwonych, chciałem pobyć z kimś, kto umie żyć. Kto patrzy na życie, jak na dar Boga. Julek zamyślony patrzy na morze i pisze. Spojrzałem mu dyskretnie przez ramię, chyba nic nie zauważył i udało mi się przeczytać i zapamiętać tę zwrotkę.

– Popatrz, Julek ma 27 lat i już myśli o śmierci.

– O śmierci należy myśleć w każdym wieku, Jaśku.

*

I stworzysz świat… jak tworzy Bóg… Ale nie świat… realnych scen… Lecz nikły świat… jak ze snu sen…J. Słowacki

Tak. Pisząc Jaśku tekst o tobie, też tworzymy nowy świat lecz nikły, jak ze snu sen. Ale i tak jest to wielka rzecz. Troszeczkę daje Bóg swojej mocy. Mocy tworzenia. Ale nam wystarczy że iść możemy drogą i patrzeć i podziwiać.

*

Mało zobaczymy. Mamy świadomość, że mało. Mamy świadomość, że to tylko mały wycinek. Ale ten mały wycinek, jak już wspomnieliśmy, zawiera całość. Przyszliśmy tu na chwilę.

Pokolenie przychodzi i pokolenie odchodzi, a ziemia trwa po wszystkie czasy. Marność nad marnościami, powiada Kohelet – wszystko marność.

*

Idź, poszukaj Jaśku mądrych i ciekawych zdarzeń, niech tka się nasz książka z takich właśnie fragmentów, z perełek takich. No zobacz to na przykład:

Uklękniesz w kąciku nieznany, poprosisz, z obrazka zejdzie, dłonie ciche położy w rany, poszepce, popatrzy, odejdzie. Wróci na ołtarz, do ram przyprószonych, złotych, między różańce, wota, szkaplerze – w lilię wodną jak w sukienkę się ubierze, w pajęczynę w cichym kościółku się omota.

Bo on nie zawsze nam potrzebny. Gubimy go często.

Oddajmy więc głos Romanowi Brandstaetterowi:

…matka Jego zgubiła drachmę i nie mogąc jej znaleźć, zaświeciła świecę i przeszukała wszystkie kąty i zakamarki w domu, aż wreszcie po długich mozołach znalazła pieniądz, ku wielkiej swojej radości…