O! chcę miłości uczyć! Gdzie jest rzesza? Odbiegła – skarży się na moją ciemność.

Nie rozumieją cię Juliuszu. Za trudne dla nich te strofy. Może spróbujesz inaczej. Inaczej nie możesz. To wiemy. Poprzeczka za wysoko. Ty się nie zniżysz.

My musimy się wznieść. Oderwać od ziemi.

*

Jeśli co mówi, mówi bardzo krótko.

Tak. Trzeba się spieszyć. W paru zdaniach wypowiedzieć wszystko. Krótko, zwięźle.

Czytać się nie chce, to my Jaśku zwiedziemy czytelnika błyskami zdań.

Raz, dwa i dalej. Juliusz mógłby dużo. Pisze dalej tak:

I mógłbym… Mógłbym, lecz nie chcę…

Szkoda czasu Juliuszowi na próżne gadanie.

Przecież z każdego słowa rozliczeni będziemy.

Zwłaszcza z niepotrzebnego.

* * *

Lecz późno! późno już! Gdzie są słuchacze? Czy w grobach klaszczą w ręce zadziwione? Czy urągają? – nie wiem – i nie raczę Gonić myślami te smutne, stracone Mary… Zda mi się, że to jakaś dusza bratnia Znów odlatuje ode mnie – ostatnia!

No i zostanie Juliusz sam. Tak pisze, że krąg czytających pomniejsza się. Wolą Adama. Lecz u Adama… a zresztą nie wolno świętości szargać. Juliusz co ciekawe nie zakonserwował przeszłości, on zrobił coś innego. Wykonał wszystkie błędy, które doprowadziły do tragedii. Gdy mówi się prawdę, słuchane odchodzą. Trzeba mówić komplementy.

Juliusz tego nie potrafił.

*

Dla żadnych ziemskich wdzięków, piękności Życia tu nie poświęcę, Tylko dla jednej mej tajemnicy, Którą-m odnalazł w skrytości.

Ten tekst hiszpańskiego mistyka mógłby być mottem postępowania Juliusza po 1845 roku. Jakiś paryżanin, który widział ze swojego okna okno mieszkania przybysza z Polski, nie zauważył na pewno ognia w tamtą noc. Ten ogień widział tylko Juliusz. Nie mógł skłamać, intuicyjnie to wyczuwamy, że Juliusz musiał napisać prawdę. Nie pobiegł zaraz z rana do sąsiadów, by wykrzyczeć, że widział, że ogień, że ta Twarz. Przecież wyśmialiby go, nie uwierzyliby na pewno.

Teraz czytając ten tekst, też podejrzewam czytelniku, że w to nie wierzysz.

– Jaśku, a ty wierzysz? Byłeś tam wtedy i co, widziałeś coś?

– Nie, nic nie widziałem.

– A Juliusz, jaki był?

– Uduchowiony jak zawsze.

*

Człowiek cierpliwy rozgotuje nawet kamienie.

To jest sentencja z książki Romana Rogowskiego. Tak sobie myślę Jaśku, czy te kamienie przez Boga rzucane na szaniec też da się rozgotować?

*

Szli krzycząc Polska… ale jaka ma być ta Polska? Bo jeżeli ma być papugą narodów, to lepiej niech nie będzie jej wcale. I to groziło Polsce przy końcu XVIII wieku. I zesłał Bóg rozbiory.

I te rozbiory stworzyły naród, stworzyły literaturę, która weszła w krew. A teraz, ktoś zatruwa krew, wypuszcza z nas i już nie można tamtym językiem. Już coraz mniej rozumie te symbole, te „złote rogi” „bursztynowe świerzopy”. I stają się tamte dźwięki pustymi dźwiękami, tak jak imiona tych, co te dźwięki wypuścili i grali. A teraz nie grają.

*

Gdzie mam teraz iść?

Jaśku, idź do Paryża, zobacz, jak Juliusz pisze ,,Króla-Ducha”. My tymczasem przytoczymy różne odmiany, różne wersje poszczególnych strof tego arcypoematu. Julek miał mnóstwo pomysłów, mnóstwo wariantów na opisywanie poszczególnych scen utworu. Przytoczmy parę wersów, czekając, aż Jasiek wróci z Paryża.

Niechaj śnię, że mię tam anioł przenosi I palmą złote czasu mgły odgania

Juliusz te wiersze przekreślił. Po prostu przekreślił, taki wiersz.

Albo ten.

Słyszę te głosy, z którymi dziewczyna Zjawiła mi się... z promienistym ciałem Wpadła i drżąca cała jak osina Kręciła całym powietrznym chorałem

To jest czwarta wersja pewnej zwrotki z Rapsodu pierwszego. Jeszcze jest piąta wersja, ale damy sobie spokój na razie z przytaczaniem.

Jasiek wrócił z Paryża. No, co tam. Mów.

*

Julek pisze, na czym popadnie. Pisze jedną zwrotkę na jednej kartce, potem drugą, trzecią; kartkę odkłada, bierze następną, pisze. Potem wraca do tej pierwszej i jeszcze wciska gdzieś kolejną zwrotkę. Chaos w jego papierach ogromny. Będą mieli co robić jego badacze. Ale widać, że się spieszy. Pisze gorączkowo. Chyba ktoś mu dyktuje. Myślę, że jakiś duch mu dyktuje „Króla-Ducha”.

Wiesz co, poślij mnie gdzieś indziej. Zwiedziłbym Ziemię Świętą. Ty sobie zostań z „Królem-Duchem”, a ja lecę do Jerozolimy. Niedługo się spotkamy.

*

Ta dziewczyna och, jaka poetyczna, śliczna, taka Juliuszowa. Po co mu różne Eglantyny, jak on stworzy dziewczynę idealną. Kawy, ciasteczka, świeżej bułeczki i zimnego mięsa ona mu nie poda, ale za to jak patrzy, a jakie ma oczy.

Albo popatrz dalej:

Przez malowane mgły kwiatów lataniem Ujrzałem Wandy ciało najjaśniejsze.

Tak, tak, to Wanda co to nie chciała Niemca.

Niemca może nie chciała, ale Juliuszowi się nie oprze.

*

W lipcu 1844 roku Juliusz pojechał do Pornic, nad ocean atlantycki. Zdarzyło mu się tam coś zupełnie zwykłego, co on uznał za zupełnie niezwykłe. Otóż Juliusz spotkał tam 10-letnią dziewczynkę, pastereczkę, która dla niego stała się objawieniem. Napisał o tym spotkaniu dwa wiersze, umieścił je w dramacie ,,Samuel Zborowski” i w innych utworach. Juliusz pisze, że w tę dziewczynkę wcielił się potężny Duch. Juliusz czekał na znak. I znak otrzymał. Najpierw była zapowiedź, pastereczka z Pornic, a mniej więcej po roku, potężna ognista wizja.

Na tych kamieniach zostawiłem jedną z najpiękniejszych postaci kiedykolwiek oczom moim zjawionych... Cudownie ładna i kształtna – zwłaszcza włosy jej, włosy złote lekkie jak pajęczyna, w jedną stronę wiatrem morskim odwiane. Ciało tej dziewczynki dziesięcioletniej było prawdziwie pastusze, ale duch i ducha tego głos, melancholia, delikatność, przenikliwość i mistyczność – świadczyły prawdziwie o królewskim pochodzeniu. Dziewczyna ta więc była sama z siebie poezją.

*

Wiersz o pastereczce z Pornic tak się zaczyna:

Patrz nad grotą Uwieńczona wstążką złotą W którą polnych róż natknięto Wydaje się jakąś świętą Jakąś cudną mgieł dziewicą

W grocie też ukazała się Bernadecie... Nie. Nie sięgajmy za daleko. I jeszcze:

Taka w oczach, patrz, ognista Albo w źródło się zamieni Kryształowe... taka czysta. Lub jak gwiazda w sto promieni Taki wietrzny w tej dziewczynie Duch i taka czarów siła...

Tak Juliusz zobaczył i tak opisał 10 letnią pastereczkę z Pornic.

Czy to była tylko pastereczka?

*

Juliusz Słowacki – Jaśku, już jesteśmy blisko, coraz bliżej – uznał, że zna prawdę absolutną. O tym właściwie Jaśku ciągle w tej książce piszemy. Jednakże jest to chaos. Ale, ale, Słowacki zostawił po sobie ogromny chaos. „Król – Duch” to setki wariantów każdej niemal zwrotki czy rozdziału.

I dopiero wydawcy układali je, jak uważali za stosowne. A może Juliusz chciał pozostawić ten chaos po sobie. Te fragmenty, te wizje różne. Bo przecież takie jest życie. Dzieje się na miliardach scen naraz. A może Juliusz ujrzał wszystko naraz i chciał wszystko opisać. Przeszłość i przyszłość jednocześnie. Tłoczyły się te wizje, kotłowały, wirowały. Tu Podole, tu skrzydła, kurhany, zorza polarna, lodowaty sybir, grób Chrystusa w Jerozolimie (Jaśku, opowiesz co tam w Ziemi Świętej).

Chór aniołów i to wszystko wali się na Juliusza, który osłabiony, skrwawiony, bo kaszlał i pluł krwią, a on musi pisać, bo zjadacze chleba muszą być przerobieni w aniołów, bo cała ziemia – tak to napisał w jednym z listów – będzie polska.

Nie. Nie przesłyszeliście się. Wybaczcie mu, chory jest. Ale on przewidział słowiańskiego Papieża. I sprawdziło się. Zaraz, zaraz, jak to napisał, że cała ziemia czyja?

*

– No mów Jaśku – jechałeś za Juliuszem do Ziemi Świętej i jak było – mów.

– Juliusz otworzył Biblię na przypadkowej stronie i tam przeczytał takie zdanie: „Kościoły azjatyckie pozdrawiają was”, to uznał za znak, że musi jechać do Ziemi Świętej. Przez Grecję, Egipt, Syrię przybyliśmy do Palestyny. Juliusz dużo pisał, rysował, był na szczycie piramidy. Noc z 14 na 15 lutego spędził u grobu Chrystusa. Widziałem jak rzucił się na grób, jak się modlił, był tak uduchowiony, że kiedy o północy do Grobu przyszła młoda para, to ona i on pocałowali go w rękę. Może go za anioła wzięli, kto wie?